Ρυθμίσεις αγορών, αόρατα χέρια και λοιπές αηδίες

Για να ξεφύγουμε λίγο από όλη αυτή την υπερπληροφόρηση, σχετικά με το τι αποφασίστηκε την περασμένη Πέμπτη στην κορυφαία Σύνοδο Κορυφής, ας το γυρίσουμε στο άλλο «καυτό» θέμα των ημερών, τους ταρίφες. Κι ας μην μείνουμε μόνο σε αυτούς. Ας βάλουμε μέσα και τους φορτηγατζήδες, τους φαρμακοποιούς, ακόμα και αυτές τις trendy κομμώτριες, που για χάρη τους ολόκληρη γερουσία των ΗΠΑ δεν μπορεί να κλείσει μάτι.

Πέρα από όλη αυτήν την ρητορική περί χρεοκοπίας κι αντιμετώπισης του χρέους, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο άνοιγμα των αγορών (της αγοράς των αδειών ταξί, της αγοράς των αδειών φαρμακείων κλπ) και στην διαστρέβλωση που υπάρχει λόγω της παρέμβασης του κράτους. Και όλα αυτά παρουσιάζονται σαν το μεγαλύτερό μας πρόβλημα, αφού η επίλυσή τους  είναι τόσο, μα τόσο απαραίτητη για να ορθοποδήσουμε σαν οικονομία. Τι σημαίνει όμως διαστρέβλωση από παρέμβαση κράτους και τι σημαίνει άνοιγμα αγορών;

Ουσιαστικά πρόκειται για μια οικονομική θεωρία που δημιουργήθηκε από τον Adam Smith, το 1776, η οποία απευθυνόταν στην βρετανική κοινωνία του 18^ου αιώνα. Η θεωρία αυτή, δεν είναι άλλη από τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, η οποία έκτοτε έχει υποστεί ένα μικρό ρεκτιφιέ. Ο νόμος αυτός είναι ο συνδυασμός του νόμου της ζήτησης (όσο πιο φτηνό είναι κάτι, τόσο πιο πολύ θέλω από αυτό – δεν πα’να’χω καβάτζα για όλη τη χρονιά) και του νόμου της προσφοράς (όσο πιο ακριβό είναι κάτι, τόσο πιο πολύ θέλω να πουλήσω από δαύτο – άλλο να πουλάς ένα ακόμη πακέτο τσιγάρα κι άλλο, ένα ακόμη αυτοκίνητο). Γενικά θεωρείται σαν κάτι δεδομένο, αυτονόητο και αυταπόδεικτο, αλλά μήπως, λέω εγώ τώρα, αυτός που την χρησιμοποιεί δεν έχει ιδέα που πάν τα τέσσερα; Για να δούμε λίγο πιο πρακτικά τι λέει αυτή η θεωρία, χωρίς να αρχίσω να σου αραδιάζω αφαιρετικές παπαριές και προπάντων για να δούμε τι σχέση έχει με τους ταρίφες, πάμε σε ένα παράδειγμα.

Έστω ότι ζούμε σε έναν φανταστικό αναρχικό κόσμο, χωρίς κράτη, όπου υπάρχουν μόνο μοναχοί, σε διάφορα μοναστήρια, που παράγουν μοναστηριακή μπύρα και οι καταναλωτές της μπύρας αυτής, οι πότες.  Οι μοναχοί, για να δούν πόση μπύρα θα παράξουν κοιτάζουν πρώτα σε τι τιμή θα την πουλήσουν, έτσι ώστε να κάνουν τα deal τους, ενώ οι πότες τσεκάρουν την τιμή για να δούν πόση μπύρα θα καταναλώσουν. Για να μην μιλάμε στον αέρα, πάρε κι ένα διάγραμμα.

  

 Στην μπλέ γραμμή, αυτή των μοναχών, σκέψου ότι βλέπεις τον νόμο της προσφοράς. Για ένα (ας πούμε) ευρώ, οι μοναχοί είναι διατεθειμένοι να παράξουν τέσσερα μπουκάλια μπύρας. Άμα παράξουν έξι, η επιχείρηση δεν βγαίνει. Πρέπει να παραγγείλουν έξτρα μπουκάλια κλπ και το μαγαζί δεν σηκώνει άλλα έξοδα, με τέτοια τιμή. Αν αυτή πάει στο 1,5 τότε το ξανασυζητάμε. Άν πάει στα τέσσερα ευρώ, ε τότε κάνουμε πάρτυ.

Στην κόκκινη γραμμή, αυτή του πότη, βλέπεις τον νόμο της ζήτησης, τον οποίο τον καταλαβαίνεις καλύτερα, αφού βρίσκεσαι σε αντίστοιχη θέση καθημερινά. Αν η μπύρα έχει ένα ευρώ, ο πότης αγοράζει δεκαέξι μπουκάλια και γίνεται σταφίδα. Αν πάλι η μπύρα έχει τέσσερα ευρώ, τότε αγοράζει τέσσερα μπουκάλια κι αυτά πολλά είναι.

Ας δούμε τώρα πως δουλεύουν αυτά τα δύο ταυτόχρονα. Έστω ότι η μπύρα κοστίζει ένα ευρώ. Οι μοναχοί παράγουν τέσσερα μπουκάλια (σημείο Γ στο διάγραμμα) μεν, αλλά έξω από το μαγαζί τους υπάρχει ουρά από πότες που θέλουν δεκαέξι (σημείο Γ’). Με τέτοια ζήτηση η τιμή ανεβαίνει στα 4 και οι μοναχοί τρελαίνονται και κανονίζουν στην επόμενη σεζόν να παράξουν δεκαέξι μπουκάλια. Έτσι παραγγέλνουν τις απαραίτητες προμήθειες , μαζί με αυτό το συστηματάκι που τόσο ήθελε ο αββάς, που σε συνδέει με τη βάση δεδομένων της Standard & Poor’s.

Στην επόμενη σεζόν, βγαίνουν στην αγορά δεκαέξι μπουκάλια (σημείο Β’), αλλά οι πότες ξενερωμένοι από την αύξηση της τιμής, αγοράζουν μόνο τέσσερα μπουκάλια (σημείο Β). Πανικός επικρατεί στο μοναστήρι. Οι επενδύσεις σε γερμανικά ομόλογα θα πρέπει να περιμένουν και τώρα ειδικά, με την κρίση, που τα πρόσφορα έχουν μειωθεί, θα πρέπει να αρχίσουν να αγοράζουν ψωμί από κάνα φούρνο. Άσε που δεν ξέρουν τι να κάνουν με αυτά τα δώδεκα μπουκάλια που τους περίσσευσαν. Τελικώς, μία πάνω , μία κάτω, ε δεν μπορεί, κάπου θα το σταυρώσουν αυτό το σημείο Α, όπου σε αυτήν την τιμή οι μοναχοί παράγουν ακριβώς τόσα, όσα θέλουν οι πότες, χωρίς να μπαίνουν μέσα οι πρώτοι και να μπορούν να πληρώνουν τις μπύρες οι δεύτεροι.

Αυτό που λέει ουσιαστικά ο νόμος είναι ότι υπάρχουν δύο αντίθετες δυνάμεις, των παραγωγών και των καταναλωτών, με αντίθετα συμφέροντα, που αν αφεθούν ελεύθερες θα φτάσουν σε ένα σημείο τιμής και παραγωγής που θα είναι όλοι χαρούμενοι. Ένα «αόρατο» χέρι θα φτιάξει τα πάντα. Αυτή είναι η αυτορύθμιση της αγοράς. Η διαστρέβλωση από το κράτος υπάρχει όταν το τελευταίο ορίζει συγκεκριμένες τιμές, ανώτατες ή κατώτατες, διαφορετικές από το σημείο Α (λαμόγια μοναχοί μην τολμήσετε και πουλήσετε μπύρα πάνω από δύο ευρώ ή, αντιστρόφως, σας κάνουμε πλάτες για να πουλάτε την μπύρα πάνω από τρία ευρώ). Άνοιγμα αγορών σημαίνει άρση όλων των όρων και περιορισμών που έχει επιβάλλει το κράτος για να μπορούν οι αγορές να αυτορυθμιστούν και να φτάσουν στο σημείο Α.

Για να λειτουργήσει ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης, πρέπει να ισχύουν κάποιες συνθήκες, όπου απλά θα αναφέρω μερικές. Οι πότες είναι όλοι ενημερωμένοι σε τι τιμή πουλάει το κάθε μοναστήρι. Έτσι, αν κάποιος αββάς πάει να βγάλει κάνα φράγκο παραπάνω αυξάνοντας την τιμή της μπύρας του, για να καλύψει την χασούρα του γιατί έκανε την μαλακία και αγόρασε κυπριακά ομόλογα, οι πότες αγοράζουν από αλλού. Άλλη συνθήκη, το ό,τι τα μοναστήρια είναι τόσα πολλά που δεν μπορούν να ακουμπήσουν τις τιμές. Αν ήταν λιγοστά, τότε θα κανόνιζαν μια ίδια τιμή μεταξύ τους κι ας έκοβαν οι πότες το κεφάλι τους. Το προϊόν επίσης είναι ομοιογενές, που σημαίνει ότι υπάρχει μόνο μια συγκεκριμένη κατηγορία μπύρας. Αν υπάρχουν υποκατηγορίες, χαιρέτα μας τον πλάτανο. Ο καθένας βάζει ό,τι τιμή γουστάρει για το προϊόν του, γιατί «η δικιά του μπύρα, σου αφήνει την γεύση στο φάρυγγα και όχι στον ουρανίσκο, όπως οι υπόλοιπες».

Προφανώς ο νόμος δεν είναι τόσο απλοϊκός και έχει αρκετές προεκτάσεις, αλλά δεν χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις για να καταλάβεις ότι μπάζει γενικότερα. Είναι σαν να μιλάει για έναν άλλο κόσμο και guess what? Αυτό ακριβώς κάνει. Μιλάει για την πρώιμη βιομηχανική αγγλία. Υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις και κριτικές, τεχνικές και μη, από τις οποίες η καλύτερη ανήκει στους Goodwin, Nelson, Ackerman, και Weissskopf, οι οποίοι απλά λένε μην περιμένεις ακρίβεια από καμπύλες και διαγράμματα που δεν λαμβάνουν υπ’όψιν τους, εισοδήματα, κοινωνικά χαρακτηριστικά, νοοτροπίες/συμπεριφορές των εκάστοτε επιχειρήσεων και καταναλωτών και την συσχέτιση μεταξύ τους. Κατά πάσα πιθανότητα, είναι απλά μαλακίες (κάτι, βέβαια, που ισχύει για τα οικονομικά εν γένει αλλά τέλος πάντων).

(Βιβλιογραφία: Σιγά την ακαδημαϊκή γνώση. Άνοιξε κάνα βιβλίο Γ’ Λυκείου)

Με βάση τα παραπάνω, πάμε τώρα στους ταρίφες. Επειδή το κράτος έχει βάλει έναν περιορισμό (στις άδειες), αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε στο σημείο Α. Ανοίγει η αγορά των ταξί κι ο κάθε άνεργος, αγοράζει κι από μία άδεια. Στην κάτοψη του google earth, οι δρόμοι της Αθήνας πλέον φαίνονται κίτρινοι. Με τέτοια υπερπροσφορά, τα έσοδα πέφτουν τραγικά και οι περισσότεροι οδηγοί ταξί δεν βγαίνουν, οπότε πουλάνε τις άδειες τους με την ίδια ταχύτητα που τις αποκτήσανε (αγοραστές βέβαια δεν θα υπάρχουν, αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες). Μειώνονται οι ταρίφες, πάνε πάλι πάνω τα έσοδα κ.ο.κ. Τελικά θα φτάσουμε στο επιθυμητό σημείο τομής, το οποίο όμως απέχει τόσο πολύ από το σημερινό σημείο; Και αν ναι, ποιος μπορεί να το πει με τόση σιγουριά; Και πάνω απ’όλα θα βελτιωθεί τόσο σημαντικά η ζωή όλων μας;

Άλλο παράδειγμα, οι φορτηγατζήδες. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία δέκα χρόνια έχει διπλασιαστεί ο όγκος των προϊόντων που μεταφέρονται, αλλά ο αριθμός των φορτηγών έχει παραμείνει ο ίδιος, που σημαίνει πολύ χοντρικά ότι τα μεταφορικά έχουν διπλασιαστεί. Με το άνοιγμα της αγοράς των αδειών, τα φορτηγά θα διπλασιαστούν και τα μεταφορικά θα πέσουν στα μισά. Θεωρητικά, οι τιμές θα πέσουν αλλά δεν νομίζω πως σου εγγυάται κανείς ότι η μείωση αυτή των μεταφορικών θα φανεί στις τιμές κι όχι στην τσέπη του κάθε παραγωγού. Και όσον αφορά τους φορτηγατζήδες, δεν νομίζω ότι είναι κι από τους πιο καλοπληρωμένους, εκτός κι αν κάνω λάθος και ακουμπάνε 500ευρα στα κωλόμπαρα της κάθε πόλης που σταματάνε. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι θα επιστρέψουν στο βιοτικό επίπεδο που είχαν πριν κάμποσα χρόνια κι ότι τόσο καιρό αισχροκερδούσαν εις βάρος μας, ο κάποιος όμως αυτός δεν φαίνεται να πολυχρησιμοποιεί την λέξη πληθωρισμός στην καθημερινότητά του.

Οι φαρμακοποιοί από την άλλη είναι διαφορετική περίπτωση. Ίσως να είναι όντως υπεράριθμα τα φαρμακεία και ίσως να πρέπει να μειωθεί ο αριθμός τους (λέω, ίσως). Αλλά το πρόβλημα είναι αυτό ουσιαστικά ή μήπως ο υπερβολικός, για τις ανάγκες μας, αριθμός φαρμακοποιών που βγαίνει από το πανεπιστήμιο; Για να μην είμαι (τόσο) μονόπλευρος, ενδεχομένως υπάρχουν περιπτώσεις που η ανεύρεση του σημείου Α, να είναι θεμιτή και να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα. Θα μπορούσε π.χ. να ισχύει για τους συμβολαιογράφους (δεν βάζω και χέρι στην φωτιά, απλά υποθέσεις κάνω), αλλά πάντως τυφλοσούρτης δεν είναι για να στο πασάρουν σαν πανάκεια.

Κι ο σκοπός εδώ, σίγουρα δεν είναι να σου δείξω πόσο άδικα ή λανθασμένα είναι τα μέτρα που θέλουν να περάσουν ο κάθε λοβέρδος και ραγκούσης, αλλά για το πόσο λανθασμένα, θεωρούνται δεδομένα κάποια πράγματα, ακόμα κι από σενά την/τον ίδια/ο (νόμος προσφοράς και ζήτησης) και κατά βάση για το πόσο γελοίοι και φαιδροί είναι κάποιοι χρυσοπληρωμένοι νέρντουλες, που σαν σύγχρονα παγάνια, χωρίς μυστικισμό και μαγικούς ζωμούς (ξενερωτίλα δηλαδή), προσπαθούν να σου δώσουν ένα ακατανόητο ξόρκι για την γιατρειά σου, χωρίς να σε έχουν εξετάσει καν, το οποίο έχει γραφτεί στην μαγική βίβλο τους, από έναν μέγα μάγιστρο πριν μερικούς αιώνες.

PS Για τις άμοιρες κομμώτριες τι να πω κι εγώ; Τα λένε καλύτερα στην αμερικανική γερουσία.

Ένα τσουβάλι λύσεις

Και ενώ στις Η.Π.Α. είναι σε εξέλιξη η δραματική κομεντί «Δεν Εγκρίνω, Θα το Εγκρίνεις», στην από δω πλευρά του Ατλαντικού, οι εξελίξεις μέχρι στιγμής κινούνταν σε ρυθμούς ράθυμους, άβουλους κι αμήχανους. Μέχρι τη στιγμή που μπήκε στο παιχνίδι και η Ιταλία, οπότε άρχισαν να φαίνονται και οι πρώτες σταγόνες ιδρώτα. 1,9 τρις. χρέος δεν αντιμετωπίζεται κι εύκολα. Οι αντιδράσεις είναι πλέον νευρικές, αλλά πάντα αμήχανες.

Εν όψει συνάντησης του Eurogroup της πέμπτης, περιμένουμε από τον πρόεδρό του (πρώην διοικητή της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και πάνω απ’όλα, νυν πρωθυπουργού του τραπεζικού-φορολογικού παραδείσου, λουξεμβούργου), all-around-Junker και από την υπόλοιπη παρέα του, να πάρουν μια απόφαση-λύση σχετικά με το πρόβλήμα χρέους, με στόχο την ευμάρεια των ευρωπαίων πολιτών! Πάντα, πρώτα οι πολίτες και μετά οι τράπεζες… Και μέχρι να καταλήξουν σε μια απόφαση (αν ποτέ καταλήξουν) υπάρχει μια υπερπληθώρα προτάσεων-λύσεων, από κάθε πλευρά. Κοινώς, ο καθένας λέει το μακρύ του και το κοντό του. Από αυτές τις προτάσεις, έχουν συγκεντρωθεί εδώ οι πιο αντιπροσωπευτικές. Σίγουρα κάποιες λείπουν και άλλες διαφεύγουν, αλλά μετά θα χρειαζόταν ένα βαρετό δωδεκασέλιδο για να χωρέσουν όλες οι παπαρολογίες του καθενός. Προτάσεις-λύσεις λοιπόν, περιληπτικά και με σειρά, περίπου, τυχαία:

Total eclipse of the euro

Έστω ότι βαράμε κανόνι. Δηλώνουμε χρεωκοπία και οι τράπεζες του εξωτερικού δεν παίρνουν φράγκο, οπότε και οι ευρωπαίοι εταίροι, στέλνουν την ελληνίδα εταίρα εκτός ευρώ. Αυτομάτως καταρρέει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και το ευρωπαϊκό βαράει κρισάρα. Στα δικά μας, δεν παίζει δραχμή (πλέον) για επενδύσεις και η μόνη που τραβάει μπροστά αγκομαχώντας είναι η αγροτική παραγωγή. Μέχρι να πάρουν χαμπάρι οι ελληνάρες και να μετακινηθούν εργατικά στην γεωργία και στην ενέργεια (κάτι που ούτως ή άλλως πρέπει να γίνει), οικονομικά παραπαίουμε. Πλακώνουν μεγαλοκαρχαρίες-τοκογλύφοι, ενώ στο πολιτικό μέρος επικρατεί χάος. Επειδή χωρίς βοτάνια, Πυθία δεν μπορώ να γίνω, απλά μια προσωπική εκτίμηση: στην καλύτερη, τρία χρόνια φαγούρα. Στα της ευρώπης, με την έξοδο της ελλάδας από το ευρώ, αυτομάτως ιρλανδοί και πορτογάλοι τραβάνε όλα τα λεφτα τους από τράπεζες (χρηματοπιστωτικός πανικός). Για να στηρίξουν τον τραπεζικό τομέα, οι γερμανοί θα πρέπει να τσοντάρουν γύρω στο ένα τρις. οπότε αρχίζουν να αναπολούν πόσο ωραία ήταν τα πράγματα με το μάρκο και την κάνουν από Ο.Ν.Ε. Goodbye euro…

Η λύση του τοκογλύφου ή, διαφορετικά, η γαλλική λύση

Αριστουργηματική τοποθέτηση των γαλλικών τραπεζών. Ανανεώνουν τα ομόλογα που λήγουν, με νέα λήξη, καμιά τριανταριά χρόνια στο μέλλον. Το σκεπτικό, φαινομενικά, είναι πως καθυστερούν την είσπραξη των χρωστουμένων, για να δώσουν ευκαιρία στην ελληνική οικονομία να στηριχτεί στα πόδια της. Το ό,τι το επιτόκιο δανεισμού παίζει μεταξύ 5,5-8%, είναι μια «ασήμαντη λεπτομέρεια». Ακόμα και οι Financial Times αναφέρουν ότι ο πολιτικός που θα δεχτεί αυτό το deal, θα πρέπει να καταδικαστεί για εγκληματική ενέργεια. Η επιτομή της τοκογλυφίας (λεπτομερές θαψιματάκι εδώ).

Η γερμανική λύση. Επιλεκτική χρεοκωπία

Πρόκειται για το πιο πιθανό σενάριο, το οποίο κατά βάση είναι ανύπαρκτο, γιατί το περιεχόμενο της «πρότασης» αλλάζει συνεχώς. Φυσικά δεν είναι αμιγώς γερμανικό, αλλά αυτοί ήταν που έκαναν την αρχή και αυτοί που θα το εγκρίνουν στο τέλος. Το βασικό πλάνο είναι να χαριστούν κάποια ποσά από τα χρωστούμενα, ενώ ταυτόχρονα γίνεται ό,τι είναι δυνατόν (παίζουμε με τις λέξεις κλπ) για να πειστούν τα αφεντικά-οίκοι αξιολόγησης ότι δεν βαράμε κανόνι, γιατί αν πουν ότι φαληρίσαμε πρέπει να ξηλωθούμε και να πληρώσουμε τα πονταρίσματα (CDS) εις βάρος μας. [Στα υπ’όψιν ότι 30% αυτών των πονταρισμάτων ανήκουν στην ελλάδα (είμαστε τόσο μπροστά που ποντάραμε ότι θα φαληρίσουμε για να μας τα πάρουμε)] . Σοβαρή λύση δεν πρόκειται να υπάρξει, παρά μόνο χρυσή τομή μεταξύ του «δεν πληρώνω για τους νότιους» και του «μην πάθουμε καμια νίλα και καταρεύσει το σύμπαν». Λογικά θα αποφασιστεί κάτι που να μεταφέρει το πρόβλημα για το επόμενο εξάμηνο και θα πείσει τις αγορές να κάνουν τα στραβά μάτια. Άρπα κόλλα κι ό,τι κάτσει (λεπτομέρειες εδώ).

Η λύση Gros-Mayer

O Gros θεωρείται ένας από τους top 5 ευρωπαίους οικονομολόγους, αυτήν την στιγμή και τρέχει την πιο σημαντική, οικονομική συμβουλευτική στις Βρυξέλλες (CEPR). Όπως και να’χει, οι απόψεις του, ως ένα βαθμό, εισακούγονται, ειδικά όταν είναι βολικές. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, προτείνει το ευρωπαϊκό ταμείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας να αντικαταστήσει τα ομόλογα των τριών μικρών, εκ των πέντε, γουρουνακίων, που έχουν οι πιστωτές, με δικά του, ίδιας διάρκειας και απόδοσης. Στη συνέχεια το επιτόκιο που θα πληρώνουν τα κράτη στο ταμείο, θα καθορίζεται από κοινού μεταξύ ταμείου και κυβερνήσεων. Βολική λύση, η οποία όμως δεν φαίνεται να προτιμάται, κατά την οποία όλοι θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους. Τι; Ανεργία-Ανάπτυξη; Χα!

Η λύση Βαρουφάκη-Holland

Σε αντίθεση με τον Gros, τον Βαρουφάκη είναι αρκετά πιθανό να τον ξέρεις εσύ, αλλά όχι αυτοί στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο. Παρ’όλα αυτά η πρότασή του μπαίνει εδώ, στο top προτάσεων-λύσεων, ως η πιο λογική. Τα ομόλογα αντικαθιστώνται από άλλα μικρότερα και με μεγαλύτερη διάρκεια, στα κράτη πέφτουν μαχαίρια στα έξοδα, αλλά μόνο όπου ΔΕΝ ενισχύουν την φτώχεια (η έξτρα φορολογία είναι αυτονόητα ότι πιο ηλίθιο και αυτοκαταστροφικό), η ΕΚΤ στηρίζει τράπεζες και η ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύσεων (προφανώς) τις επενδύσεις. Τέτοια ακούει ο Τρισές και αρχίζει τα υπογλώσσια. Παρα είναι καλό για να είναι αληθινό (πλήρες κείμενο εδώ).

Η λύση Eichengreen - Ένα σχέδιο Marshall για την ελλάδα

Ένας από τους top 5 οικονομολόγους, στην αμερική αυτήν την φορά. Αντί για δάνεια, δίνονται στην ελλάδα επιδοτήσεις με στόχο, την πράσινη ενέργεια και την αναβάθμιση των λιμανιών για να γίνει, ας πούμε, ο πειραιάς το Rotterdam της μεσογείου (λέμε τώρα). Το που θα πάνε ακριβώς οι επενδύσεις αποφασίζουν από κοινού κυβέρνηση, με ΕΕ και ΔΝΤ. Ό,τι έκαναν οι ΗΠΑ για την βορειοδυτική ευρώπη, ας κάνουν τώρα οι ίδιοι για την νότια. Όσο σου φαίνεται ότι απευθύνεται σε έναν όμορφο κόσμο, αγγελικά πλασμένο, άλλο τόσο μου φαίνεται και μένα (πλήρες κείμενο εδώ).

Η λύση του λαμόγια

Με το που εκλέγεται πρωθυπουργός ο γιώργης, αντί να βγάλει τα άπλυτά μας στην φόρα, το παίζει cool και δηλώνει πως το έλλειμα του χρόνου θα πέσει από το 7 στο 5%. Κρατικοποιεί στο 100% την εθνική τράπεζα και μεταφέρει τους λογαριασμούς των χαμηλοσυνταξιούχων στην αγροτική (υποθέτοντας μια στοιχειώδη κοινωνική ευθιξία). Στη συνέχεια δανείζεται η εθνική από την ΕΚΤ με επιτόκιο 1%, τα λεφτά πάνε κατευθείαν στα κρατικά ταμεία κι ο γιώργης σταυρώνει δάχτυλα για να συνεχίσει να κάνει τα στραβά μάτια ο τρισές και σταυροκοπιέται για να μην τον κάνουν τσακωτό οι οίκοι αξιολόγησης. Μειώνει σιγά σιγά το χρέος από 120% (τότε) στο 100% και περιμένει πότε θα σκάσει η βόμβα της ιρλανδίας, για να πάει μετά να κλαφτεί σαν κοκομοίρης για δανεικά, με πολύ λιγότερες όμως πιέσεις. Η πρόταση αυτή ανήκει σε τηλεοπτικό μαϊντανό (σε κανάλια τύπου Κόντρα και κάτω) ακαδημαϊκό, καθηγητή περί των θεσμών της ΕΕ. Greek academia rulez!

Μια φανταστική λύση

Με την υπογραφή του μνημονίου, ανακοινώνεις το νέο πλάνο, με μοτό τύπου «εξυγίανση του δημοσίου», «τέλος στο πελατειακό κράτος» κλπ. Σε μια πρωτοφανή κίνηση αυτοχειρίας, τα βάζεις με την ίδια σου την πελατειακή βάση και ξεσκαρτάρεις μέσα σε οκτώ μήνες όλο το δημόσιο τομέα. Το πρωτογενές έλλειμα μειώνεται κατά πολύ και αρχίζουν να ακούγονται σιγά σιγά ψίθυροι για πλεόνασμα, αρκετά σύντομα. Η τρόϊκα χαιρετίζει την πρωτοβουλία σου και προβάλλει στις αγορές, την δυναμική πολιτική ηγεσία της χώρας. Οι οίκοι αξιολόγησης αρχίζουν να μιλάνε για ενδεχόμενη βιωσιμότητα του χρέους. Τα ποσοστά σου από την μία πέφτουν λόγω των δυσαρεστημένων πασόκων-λαμογίων, αλλά ταυτόχρονα κλέβεις μεγάλα ποσοστά από Νέα Δημαγωγία και ΣΦΥΡΙΖΑ. Από το ξεσκαρτάρισμα μένουν γύρω στα 100 με 150 χιλ. άτομα άνεργα (εκ των οποίων οι περισσότεροι δικοί σου λακκέδες, τριπλοθεσίτες), αλλά δεν πειράζει γιατί οι προβλέψεις μιλάνε για ανάπτυξη γύρω στο δεύτερο μισό του ’11 (κάτσε να ηρεμήσουν τα πράγματα και κάπου θα τους ξαναβολέψουμε κι αυτούς). Κατά τα μέσα του ’11, αντί για το μεσοπρόθεσμο, υπογράφεις ένα συμπληρωματικό του μνημονίου, όπου παίρνεις κονδύλια για να στηρίξεις τις τράπεζες, να καλυφθείς για την δόση (αν και πλέον χρειάζονται πολύ λιγότερα) και φτιάχνεις την εφορία, όχι για να βάλεις καινούργιους φόρους, αλλά για να μπορείς να μαζέψεις αυτά που σου χρωστάνε ήδη. Οι πιέσεις από τις αγορές χαλαρώνουν και σε λίγο καιρό δεν έχεις ανάγκη από καμία τρόϊκα.

Έχεις σώσει την παρτίδα, έσωσες και την πατρίδα. Κομματόσκυλα-πρασινοσκώληκες σε σηκώνουν στα χέρια και οι φυλλάδες σωτήρα σε ανεβάζουν, ήρωα σε κατεβάζουν. Ο μπέννυ βρίσκεται εκεί που θα έπρεπε (στα αζήτητα), ενώ ο πρόεδρας πετσάλνικος πετάει μια από τις γνωστές φαεινές του ιδέες, να στήσουν μια προτομή σου, δίπλα σε αυτήν του βενιζέλου στην βουλή, η οποία πρόταση φυσικά καταψηφίζεται, γιατί κι η μαλακία έχει ένα όριο.

Στην επόμενή σου επίσκεψη στον λευκό οίκο, κι ενώ βγαίνεις να κάνεις κοινές δηλώσεις με τον πρόεδρο, ο ομπάμας σε χτυπάει σαν κακομοίρη, φιλικά στην πλάτη και σου λέει “Well done, Jeffrey!”, ενώ το πλήθος από κάτω σε καταχειροκροτεί. Η ένταση έιναι πολύ μεγάλη. Τα στήθια σου φουσκώνουν και σκιρτάνε από περηφάνεια. Στο μυαλό σου, γυρνάνε τα λόγια του αδερφού σου, τότε, πίσω στις δύκολες εποχές. «Τι πάς να κάνεις ρε γιώργη; Μην τα παρατάς, μόνο εσύ μπορείς να σώσεις την οικογενειακή μας επιχείρηση. Σκέψου τον μπαμπά και τον παππού τι έκαναν για να μας δώσουν αυτόν τον κολοσσό κι εσύ θα τα πετάξεις όλα στο δρόμο; Θες να χαρίσεις την δουλειά σε αυτόν τον μπακάλη, τον άχρηστο, τον Αντώνη, που δεν ξέρει καν ότι ο κοινωνικός φιλελευθερισμός που υποστηρίζει, είναι μια αριστερή ιδεολογία; Σκέψου την φουκαριάρα την μάνα σου». Δάκρυα αρχίζουν και τρέχουν από τα μάτια σου, τα οποία δεν μπορείς να συγκρατήσεις. Με σηκωμένη την γροθιά και με μια κλαψομούνικη έκφραση φωνάζεις, εκτονώνοντας όλη αυτήν την συσσωρευμένη πίεση, “Mummy, I did it!”. Και ζήσαν αυτοί καλά...

...για κανα τρίμηνο, μέχρι την επόμενη, πιο σοβαρή, κρίση ρευστότητας και την επακόλουθη κρίση ανάπτυξης.

Ε.Ε.: Οι Γερμανοί και οι άλλοι

Μην ψαρώνεις με τον τίτλο, δεν πρόκειται να μιλήσουμε για πολιτικά. Εδώ μιλάμε μόνο για ξενέρωτα οικονομικά. Και στην τελική, για ποιά πολιτική στην Ε.Ε. θες να μιλήσουμε, όταν βλέπεις τους «ηγέτες» της, το βοναπαρτίδιο και das Μέρκελ, να παίζουν κουκουναροπόλεμο (γιατί ο πετροπόλεμος πονάει, μην σκίσουμε και κανά καλσόν) με τους οίκους αξιολόγησης και, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, να τις τρώνε; Ούτε πρόκειται να αρχίσουμε το ακατάσχετο, χωρίς επιχειρήματα, θάψιμο των γερμανών, επειδή έτσι πρέπει ή επειδή έτσι είναι το trend και έχουμε βρεί κάποιους να δαιμονοποιήσουμε για όλα μας τα δεινά.

Επίσης, δεν πρόκειται να αρχίσουμε την πάρλα για δημόσιο χρέος, έλλειμα, ΔΝΤ και τραπεζικό σύστημα. Ας υποθέσουμε ότι ζούμε σε έναν ιδεατό κόσμο, όπου οι καλοί, με βαθύτατη κοινωνική συνείδηση, τραπεζίτες παίρνουν πρωτοβουλία και αποφασίζουν να σβήσουν όλα τα χρέη, έτσι, επειδή είμαστε και γαμώ τα παιδιά, επειδή δεν αντέχουν άλλο, αυτήν την κοινωνική αδικία. Έστω ότι όλοι ξεκινάμε από το μηδέν και κανείς δεν χρωστάει σε κανέναν. Νομίζεις ότι αυτομάτως λύθηκαν όλα μας τα προβλήματα; Κούνια που σε κούναγε. Θες σε 10, θες σε 50 χρόνια, κάποια στιγμή, πάλι εδώ θα είμαστε.

Εντός ευρωπαϊκής ένωσης υπάρχουν σοβαρά δομικά προβλήματα και ένα εξ αυτών, η ανυπαρξία λύσης σχετικά με την χαοτική διαφορά ανταγωνιστικότητας. Χωρίς κοινές δημοσιονομικές πολιτικές και χωρίς αναδιανομές φόρων, το πρόβλημα αυτό είναι ανεξέλεγκτο. Και φυσικά δεν χρειάζεται να σου πώ ποια χώρα προχωράει μπροστά στον ανταγωνισμό, αλλά ίσως χρειάζεται να σου πώ ποιές προσπαθούν (ανεπιτυχώς) να ακολουθήσουν. Όλες οι υπόλοιπες. Με εξαίρεση την ολλανδία, η οποία, με αγκομαχητά, ακολουθεί σερνάμενη την μεγάλη αδελφή γερμανία, όλοι οι υπόλοιποι είμαστε σαν φιατάκια μέσα σε πίστα F1. Και όλα αυτά «γράφονται» στο κοινό νόμισμα. Δεν χρειάζεται καμιά σπουδαία γνώση για να καταλάβεις ό,τι είναι χοντρανωμαλία ένα νόμισμα να αντιπροσωπεύει και την γερμανία και την ελλάδα, ή όποια άλλη χώρα, ταυτόχρονα.

Δηλαδή, τι παίζει με αυτήν την ανταγωνιστικότητα; Μην βιάζεσαι, ας το πάρουμε από την αρχή. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να μετράς τις διαφορές μεταξύ ανταγωνιστικοτήτων είναι η συναλλαγματική ισοτιμία. Τι κι αν έχουμε όλοι ένα κοινό νόμισμα (τρομάρα μας); Μπορεί να μην υπάρχει ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία, αλλά υπάρχει η πραγματική, δηλαδή, εις την μπακαλιστικήν, πόσα μπορείς να αγοράσεις με ένα ευρώ στην γερμανία και πόσα στην σλοβενία (έτσι, για αλλαγή). Στην ουσία συγκρίνεις τιμές, απλά οι οικονομολόγοι έχουν βρεί μερικούς τέτοιους όρους για να σε κάνουν να μην καταλαβαίνεις τίποτα και να το παίζουν επιστήμονες (μη χέσω). Φυσικά, δεν συγκρίνεις πόσο πωλείται ένα fiat (κολληματάκι της ημέρας) στην ιταλία και πόσο στην γερμανία, αλλά συγκρίνεις τιμή fiat, με τιμή αντίστοιχου γερμανικού αυτοκινήτου.

Πάμε σε παρένθεση. Ξέχνα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Τα δύο μεγαλύτερα θέματα που έχει μια βιομηχανία, εργοστάσιο, βιοτεχνία κλπ είναι α) πόσα θα σκάσει σε τράπεζα για τόκους από δάνειο-επένδυση και β) πόσα θα σκάσει σε μισθούς. Το επιτόκιο για το δάνειο (μην μπερδεύεσαι με το επιτόκιο των ομολόγων κλπ, υπάρχουν καμιά δεκαριά από δάφτα) καθορίζεται από την ευρωπαïκή κεντρική τράπεζα, ίδιο για όλους (μούφα, άλλα λέμε τώρα) οπότε τι στην ιταλία, τι στην γερμανία, είσαι μία ή άλλη. Άρα την διαφορά, σε σχέση με τις τιμές που βάζει κάθε εργοστάσιο, την κάνουν οι μισθοί. Μην μου αρχίσεις τώρα κουβέντες περί υπεραξίας. Αυτά είναι στυγνή προπαγάνδα, του αλητήριου του Μάρξ. Στον «λατρεμένο» μας καπιταλισμό, δεν υπάρχουν τέτοια φαινόμενα.

Επιστροφή στον «πραγματικό» κόσμο τώρα. Ένα fiat κοστίζει πιο φτηνά, ας πούμε, από ένα volkswagen. Οι μισθοί στην ιταλία, επίσης, είναι πιο χαμηλοί απ’ό,τι στην γερμανία. Θα μου πεις, βάσει των πιο πάνω, ότι η ιταλία είναι πιο ανταγωνιστική. Σιγά, να μην... Για κάθε fiat που πουλάει η ιταλία, η γερμανία πουλάει 10 volkswagen, πολύ χοντρικά. Αν υπολογίσεις το κόστος κάθε αυτοκινήτου ανα εργάτη, η γερμανία παράγει τσάμπα και η ιταλία πανάκριβα (κάτι λέγαμε για υπεραξία πριν, ε;). Όλα καλώς, μέχρι εδώ. Το θέμα είναι γιατί οι τιμές ή οι μισθοί στην γερμανία δεν παίρνουν την ανιούσα, με τέτοια ζήτηση;

Κάθε χρόνο, μαζεύονται η κυβέρνηση και οι αντίστιχοι ΣΕΒ και ΓΣΕΕ της γερμανίας και αποφασίζουν από κοινού την οικονομική πολιτική της χώρας (αυτά, μόνο στην γερμανία). Και η θέση της γερμανικής ΓΣΕΕ είναι να κρατά τους μισθούς σταθερούς, άσχετα αν οι βιομηχανίες παρουσιάζουν, κατ’όπιν, υπερκέρδη (μην φωνάζεις, πάρε κάτι μαλάκες. Κάτσε να το συζητήσουμε λίγο). Προφανώς δεν το διαλέγουν αυτό, ούτε από αφέλεια, ούτε από αδιαφορία. Ξέρουν ότι έτσι κρατούν τις δουλειές τους, και ενδεχομένως, ανοίγουν και καινούργιες, ενώ ταυτόχρονα την βγάζουν στην φτήνια. Αυτό βέβαια που δεν τους ενδιαφέρει, είναι πως όλα αυτά συμβαίνουν εις βάρος των λοιπών εργατών της Ε.Ε., αλλά ποιος τους γαμεί κι αυτούς;

Πέρα από τα εμφανή, όμως, υπάρχει και μια άλλη, λιγότερο σαφή, πλευρά. Οι γερμανοί, κοντά στο ’28, είχαν περάσει μια εξαίσια φάση υπερ-υπερ-υπερ-πληθωρισμού. Για να πάρεις γεύση, σκέψου ότι την πρώτη του χρόνου πήγαινες σε ένα μπαρ για ποτό και πλήρωνες ένα μάρκο. Στις 31/12 του ίδιου χρόνου, στο ίδιο μπαρ και για το ίδιο ποτό πλήρωνες 28.000.000 μάρκα. Οι άνθρωποι είχαν ξεχάσει τι σημαίνει πορτοφόλι και κυκλοφορούσαν με τα λεφτά τους σε καροτσάκι λαϊκής (ανέκδοτο εποχής, οι κλέφτες βουτάνε τα καροτσάκια και παρατάνε τα λεφτά). Οι συνθήκες αυτές, οδήγησαν στον εθνικισμό, ο οποίος πήρε μορφή εθνοσοσιαλισμού και το υπόλοιπο στόρυ το ξέρεις. Όπως καταλαβαίνεις, μιλάμε για άσχημο αποτύπωμα στην συλλογική μνήμη και πολλά ψυχολογικά-νευρώσεις, οπότε ούτε λόγος για αυξήσεις μισθών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πληθωρισμό.

Οκ, φτάνει. Ας σταματήσει κάποιος αυτό το δακρύβρεχτο βιολί, στο βάθος, που μας ξύρίζει τα τύμπανα, κλαψομούνικα. Οι τύποι δεν θέλουν ούτε να πάνε σε ψυχολόγο, ούτε οι εταιρείες να χάσουν ελάχιστα από τα υπερ-κέρδη τους, ούτε οι εργάτες να δώσουν, έστω μια μικρή, αύξηση στον εαυτό τους. Και προπάντων, δεν σκέφτονται ότι δεν είναι καν μόνοι τους, σε αυτό το νομισματικό πανηγυράκι. Μια χαρά βολεύονται με ανταγωνιστικά προϊόντα και φτηνό (με βάση τα δεδομένα τους) νόμισμα, για να τρελαίνονται στις εξαγωγές. Ε, αφού είναι έτσι, ας κάτσουν να τα ακουμπήσουν στους έλληνες, στους πορτογάλους, στους ιρλανδούς και όποιους άλλους ακολουθήσουν. Σιγά μην τους λυπηθώ...

...βέβαια, το αν όντως μας τα ακουμπάνε, το βλέπεις και μόνος σου...

PS/1. Αν δυσκολεύεσαι να δεις την σχέση ανταγωνιστικότητας-δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, σκέψου δύο χώρες, την Βγάζω τα ΣούπερΓουάου Προϊόντα και την Μπακατέλα. Οι κάτοικοι της Μπακατέλας θέλουν να αγοράζουν τα προϊόντα της ΣούπερΓουάου αλλά όχι το αντίστροφο. Κάποιος, όμως, πρέπει να πληρώσει για αυτά. Σωστά;

PS/2. Τα νούμερα με τα αυτοκίνητα είναι τυχαία, απλά για να σου δώσω μια εικόνα. Τα νούμερα για τα ποτά, όμως, καθόλου (πηγή: Macroeconomics, Krugman).

PS/3. Όσο θα έπρεπε να κουλάρουν σε ανταγωνιστικότητα οι Γερμανοί, άλλο τόσο θα έπρεπε να τα δώσουν όλα, οι υπόλοιποι, προς χάριν της ισορροπίας μέσα στην Ε.Ε. Το δανειάκι, επίσης, προς ελλάδα, ιρλανδία, πορτογαλία, θα μπορούσε να είχε, ως ένα βαθμό, την μορφή αποζημίωσης, αλλά πιο εύκολα αδυνατίζει ο κυρ-Θόδωρας, ο ταβερνιάρης, ο αντιπρόεδρός μας, παρά συμβαίνει κάτι τέτοιο.

PS/4. Τελικά, ψιλοθαψιματάκι κατέληξε το κείμενο, αλλά, ε... ξέρεις τώρα. Περίμενες κάτι άλλο;

Τελικά, τι σκατά είναι αυτό το μεσοπρόθεσμο;

Τον τελευταίο χρόνο όλοι μας έχουμε υποστεί ένα βομβαρδισμό οικονομικών όρων που φαίνεται να μας αφορούν, είτε άμεσα, είτε έμμεσα. CDS, swaps, spreads, ομόλογα, ανταγωνιστηκότητα και τα συναφή, ενώ παράλληλα όλοι έχουμε πάρει μια γεύση από ελληνική οικονομία (χρέος, δημοσιονομικό έλλειμα, αναποτελεσματικό δημόσιο κλπ.). Και ξαφνικά όλοι έχουμε γίνει ειδήμονες! Από εκεί που η κυρα-Μαρία από την πολυκατοικία μου, νόμιζε ότι οικονομικά είναι κάτι χρωματιστές σελίδες στο μέσο της εφημερίδας, τις προάλες μου έκανε ανάλυση του μεσοπροθέσμου, του μνημονίου και της ελληνικής οικονομικής πολιτικής από το ’81 και μετά, μέσα στο διάστημα που χρειάζεται το ασανσέρ για να κατέβει 3 ορόφους! Και το πόρισμα, φυσικά, ήταν Κλέφτες, Κλέφτες. Για άλλους έχει δίκιο, για άλλους όχι. Το θέμα δεν είναι να πάρεις απλά θέση, αλλά να ξέρεις και γιατί την πήρες.

Πέραν ελαχίστων, που είτε εκ πεποιθήσεως, είτε λόγω μέλλοντικών επενδυτικών ευκαιριών, βρίσκουν τις σημερινές εξελίξεις ως θετικές, οι υπόλοιποι ζούμε μια σουρεάλα, έναν κλαυσίγελο. Ο καθένας, εννοείται, για τους δικούς του λόγους, τους οποίους δεν με ενδιαφέρει να καλύψω εδώ. Από την άλλη, στο εξωτερικό οι 3 στους 4 μας θεωρούν σαν ένα μάτσο κακομαθημένα, που δεν θέλουν να αλλάξουν τον βολικό τρόπο ζωής τους ή δεν θέλουν να δεχτούν ότι έχουν ένα τρόπο ζωής που δεν τους αξίζει, βάσει του πόσο αποδίδουν. Και όλοι λένε ότι το μεσοπρόθεσμο είναι για το «καλό» μας. Ο αντιπρόεδρος του ΔΝΤ, δήλωνε ότι με το μεσοπρόθεσμο η ελλάδα (σιγά μην το γράψω και με κεφαλαία) θα λύσει το πρόβλημα χρέους και ανταγωνιστηκότητας. Μήπως έχουν δίκιο; Μήπως σε βάθος χρόνου θα κερδίσουμε από όλη αυτή την μαλακία; Τι σκατά είναι αυτό το μεσοπρόθεσμο και που αποσκοπεί;

Ας δούμε λίγο σε μακροοικονομικό επίπεδο τι συμβαίνει ή μάλλον τι θα συμβεί. (Βικιπαίδεια: Η Μακροικονομική είναι ο παλαιότερος κλάδος ίσως των οικονομικών, που ασχολείται με τα συνολικά μεγέθη της οικονομίας, σε αντιδιαστολή με τα ατομικά με τα οποία ασχολείται η μικροοικονομική). Επειδή το μεσοπρόθεσμο έχει δημιουργηθεί με βάση τα νεοκλασσικά οικονομικά (οικονομική σχολή με την οποία την βρίσκουν οι νεοφιλελεύθεροι), αυτό ακριβώς το σκεπτικό θα ακολουθήσουμε εδώ. Στο μυαλό ενός νεοφιλελεύθερου.

Το μεσοπρόθεσμο αποσκοπεί στο να λύσει τρία προβλήματα στην ελληνική οικονομία, το ένα άμεσο και τα λοιπά δύο, έμμεσα. Το άμεσο πρόβλημα, είναι αυτό που φαντάζεσαι και σε πρήζουν 24/7, το δημόσιο χρέος. Δεν πρόκειται να ασχοληθώ με το γιατί δημιουργήθηκε. Εδώ μιλάμε για το μεσοπρόθεσμο, μόνο. Και είναι πρόβλημα, το χρέος, όχι μόνο λόγω του μεγέθους του (346 δις.), αλλά κυρίως για τον ρυθμό με τον οποίο συσσωρεύεται, αλλά και για την αδυναμία αποπληρωμής του.

Το τελευταίο δεν χρειάζεται και πολύ εξήγηση. Από τη στιγμή που ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ μιας χώρας παίρνει την κατρακύλα, τα υπόλοιπα είναι αυτονόητα. Όσον αφορα το πως συσσωρεύεται το χρέος, ας δούμε μερικά βασικά σημεία όσο πιο απλά γίνεται. Το κράτος έχει έσοδα και έξοδα. Τα έσοδά του είναι οι φόροι και τα έξοδά του οι δημόσιες δαπάνες. Στα νεοκλασσικά μοντέλα δεν περιλαμβάνονται (κακώς), ούτε οι ΔΕΚΟ, ούτε οι δημόσιες επενδύσεις, οπότε ας τα αφήσουμε στην άκρη. Όταν οι δαπάνες ξεπερνούν τους φόρους, τότε το κράτος έχει έλλειμα και αναγκάζεται να δανειστεί για να το καλύψει (μην σε νοιάζει από που και πως, για άλλο πράγμα μιλάμε). Όταν αυτο συμβαίνει συνεχώς, κάποια στιγμή τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο και χρειάζεται δημοσιονομική προσαρμογή. Δηλαδή αύξηση των φόρων και μείωση των δαπανών. Το μεσοπρόθεσμο, φροντίζει για αυτή την αναπροσαρμογή. Το αν οι φόροι είναι δίκαιοι το κρίνει ο καθένας μόνος του. Το αν πρέπει να μειωθεί τόσο δραματικά το δημόσιο είναι επίσης μεγάλη κουβέντα, τόσο ιδεολογικά, όσο και πρακτικά (στ’αρχίδια μου ο ΟΠΑΠ, ας τον πουλήσουμε, από την άλλη όμως φέρνει τρελά έσοδα στο δημόσιο). Για να αρχίσει το χρέος να μειώνεται (με τον ρυθμό του ΑΕΠ να είναι αρνητικός) πρέπει να αρχίσουμε να βγάζουμε πλεονάσματα (λέμε και καμια μαλακία, να περνάει η ώρα ευχάριστα). Επειδή όμως για αυτά τα δάνεια που έχουμε πάρει, πρέπει να δίνουμε και έναν τόκο, δεν αρκεί απλά ένα πλεόνασμα. Θα πρέπει να υπερκαλύψουμε και τους τόκους (ακατάβλητο). Οπότε, μεταξύ μας τώρα, όλοι το ξέρουμε, αλλά πάντα μεταξύ μας, με την δημοσιονομική προσαρμογή μην περιμένεις προκοπή.

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα, πολυ λιγότερο γνωστό, είναι η έλλειψη ρευστότητας. Η προσφορά χρήματος (το σύνολο των κερμάτων, χαρτονομισμάτων, επιταγών, καταθέσεων που κυκλοφορούν στην γύρα) δεν είναι αρκετή για να καλύψει την ζήτηση χρήματος (πόσα λεφτά χρειάζομαι για να καλύψω τις ανάγκες μου – από ψωμί, μέχρι βενζίνη για την suvάρα μου). Η ζήτηση χρήματος εξαρτάται, όπως είναι λογικό, από το διαθέσιμο εισόδημα του καθενός. Με τους φόρους-bonus-κανονάκι, θα μειωθεί το διαθέσιμο εισόδημα, άρα και η ζήτηση χρήματος, και αυτό θα συνεχίζεται μέχρι να εξισωθούν προσφορά και ζήτηση χρήματος. Έτσι θα επανέλθει ηρεμία, τουλάχιστον από αυτή την πλευρά, στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα (κοιμήσου ήσυχα, θα τις σώσουμε τις τράπεζές μας).

Το τρίτο πρόβλημα που, το πανμέγιστο σε σύλληψη, μεσοπρόθεσμο καλείται να φτιάξει, είναι της ανταγωνιστικότητας. Μην φανταστείς ότι μιλάμε για ποιοτικά χαρακτηριστικά, αλλά για το ποιός πουλάει πιο φτηνά. Η ανταγωνιστικότητα, ορίζεται (όσο πιο μπακαλίστικα γίνεται) ως η διαφορά πραγματικών μισθών και παραγωγικότητας. [Πραγματικοί μισθοί είναι οι ονομαστικοί μισθοί (αυτοί που παίρνουμε δηλαδή), αφού πρώτα έχουν αφαιρεθεί οι όποιες αυξήσεις, λόγω πληθωρισμού (μην γελάς ρε, στην Γερμανία οι μισθοί αυξάνονται, όσο ακριβώς και ο πληθωρισμός)]. Όσο πιο μεγάλη είναι αυτή η διαφορά. τόσο χειρότερο για την ανταγωνιστικότητα και το ανάποδο. Οι φόροι-δωράκι, που λέγαμε, θα μειώσουν τους πραγματικούς μισθούς και θα κάνουν αυτή την διαφορά μικρότερη. Έτσι μακροχρόνια (7-10 χρόνια) τα ελληνικά προϊόντα, θα γαμούν και θα δέρνουν.

Το θέμα είναι, μέχρι τότε τι γίνεται; Θα φυτοζωούμε; Πως θα την βγάζουμε με τα δωράκια του κάθε τροϊκανού και του κάθε Παπακ/νού; Ή μήπως περιμένετε πως ο συνταγματολόγος Μπένυ, θα καταστρώσει κάποιο άλλο βαθυστόχαστο πλάνο εξόδου από την κρίση; Σε κάτι τέτοιο ένας νεοκλασσικός (νεοφιλελεύθερος) θα απαντούσε, λέγοντας πως με την μείωση των μισθών, θα πέσουν και οι τιμές και θα είσαι μία ή άλλη. Και πραγματικά, σε έναν ιδεατό κόσμο, οι τιμές θα αναπροσαρμοζόντουσαν αυτομάτως, οπότε το βιοτικό επίπεδο θα παρέμενε ως είχε. Αυτά όμως, μόνο στον μαγικό κόσμο των νεοκλασσικών, όπου δεν υπάρχει τίποτε άλλο, πέρα από τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. [Σε άλλο επεισόδιο, θα δούμε γιατί αυτός ο νόμος είναι μια μεγάλη πατάτα]. Tο griechenland απ’την άλλη, θα μπορούσε να είναι, επίσης, γνωστό ως παράδεισος των καρτέλ. Τα τελευταία λειτουργούν τόσο οριζόντια, όσο και κάθετα. Γενικώς, από όσο είναι γνωστό, οι μόνες αγορές που λειτουργούν κανονικά στην ελλάδα, είναι αυτή των αυτοκινήτων και αυτή των ηλεκτρικών ειδών. Σε όλες τις υπόλοιπες, οι τιμές καθορίζονται βασει συμφωνιών μεταξύ των εταιρειών. Είτε μέσω απευθείας συνομιλιών, είτε με το «μάτι». Οι τιμές αναγκαστικά κάποια στιγμή θα πέσουν, αλλά αυτή η στιγμή μπορεί και να αργήσει δραματικά. Αυτομάτως, με ανελαστικές τιμές, όλη η νεοκλασσική θεωρία καταρρίπτεται (τα παλληκάρια αρνούνται να δεχτούν ότι υπάρχει κι αυτή η πλευρά της ζωής!). Αλλά εντάξει, ας κάνουμε λίγο τα στραβά μάτια, να δούμε πού αλλού μπορεί να μας βγάλει.

Άλλο βασικό σημείο, στο οποίο ποντάρουν πολύ οι νεοφιλελεύθεροι, είναι η απελευθέρωση κάποιων αγορών και κλειστών επαγγελμάτων. Ας υποθέσουμε, ό,τι οι κακοί φαρμακοποιοί και φορτηγατζήδες, μας έχουν όντως κάνει την ζωή δύσκολη και ότι για ένα μεγάλο μερίδιο της κακής οικονομικής κατάστασής μας, ευθύνονται οι ίδιοι. Επίσης, ας υποθέσουμε ότι τα λαμόγια συνδικαλιστές της ΔΕΗ και λοιπών ΔΕΚΟ τρώνε πόδι και οι εταιρείες ιδιωτικοποιούνται. Για να γίνει αυτό βέβαια, κάποιος πρέπει να τα ακουμπήσει και να αγοράσει αυτές τις εταιρείες. Να υπενθυμίσω ότι τα ελληνικά κεφάλαια σουλατσάρουν σε γνωστά τραπεζικά στέκια του εξωτερικού, ενώ τα ξένα κεφάλαια, στο άκουσμα greece, παίρνουν την παρακαμπτήριο. Αλλά επειδή όλο και κάποιο φιλετάκι (βλ. ΔΕΗ) θα γυαλίσει σε κάποιον τύπου ο-κόσμος-είναι-ένα-μεγάλο-καζίνο, ας θυμηθούν οι αποκρατικοποιητές μερικές ιστορίες τύπου Enron. Και όλα αυτά μέσα σε ένα περιβάλλον, στο οποίο το ΔΝΤ, μετά από 5 χρόνια λιτότητας, προβλέπει ότι το χρέος θα παραμείνει αμετάβλητο (τα είπαμε και πιο πάνω). Το μέλλον προβλέπεται όχι απλά λαμπρό, αλλά ένδοξο.

Αν προσθέσουμε και λίγη θεωρία ανάπτυξης, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Αυτή την στιγμή κάποιες δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων, ψάχνουν για εργασία εκτός ελλάδος. Οι περισσότεροι από αυτούς, αν όχι όλοι, έχουν μια σχετικά υψηλή εκπαίδευση. Προσπαθώντας να χωρέσω την θεωρία σε μια πρόταση (εκλαΐκευση της εκλαΐκευσης), για την ανάπτυξη μιας οικονομίας, πολύ σημαντικά είναι τα blueprints που παράγει μια χώρα (ναι αγγλικά, οκ, αλλά το πατέντες δεν ακούγεται τόσο εύστοχα), τα οποία με τη σειρά τους παράγονται από υψηλά εκπαιδευμένο προσωπικό. Το υπόλοιπο το πιάνεις, φαντάζομαι.

Αν τα βάλουμε τώρα όλα κάτω (ναι, επιτέλους τελειώνω), το μόνο πράγμα το οποίο αναμένεται να δουλέψει βάσει προγράμματος, είναι το νομισματικό μέρος (αυτό με την ισορροπία στην προσφορά και ζήτηση χρήματος). Και αυτό βέβαια, μόνο αν καταλάβουν ποτέ οι ελληνάρες, ότι δεν μπορούν να έχουν υπερβολικές απαιτήσεις για το ευ ζήν τους. Τα συμπεράσματα δικά σας. Να υπενθυμίσω ότι όλα αυτά με μια νεοφιλελεύθερη ματιά. Αν σας φαίνεται λειψό το κείμενο, ίσως είναι γιατί κάτι μου διέφυγε, ίσως είναι γιατί τέτοια είναι η φιλελεύθερη άποψη. [π.χ. τα εργασιακά ποτέ δεν ήταν το φόρτε των νεοκλασσικών – για όλα φταίνε τα εργατικά συνδικάτα που κρατούν του μισθούς ψηλά]. Αν το δούμε χρησιμοποιώντας, κεϋνσιανά μοντέλα, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Και φυσικά ούτε λόγος για μαρξιστές και αναρχομουτουαλιστές.

Φυσικά, όλα αυτά, όχι για να απενεχοποιήσω τους έλληνες, αλλά γιατί η βλακεία που παίζει στην πληροφόρηση και η κοροϊδία που τρώμε δεν παλεύονται. Θα μου πεις, έκατσες, παιδεύτηκες και έγραψες για κάτι, τόση ώρα, που ούτως ή άλλως, απ’έξω, απ’έξω, γνωρίζω; Κατ’αρχάς δεν παιδεύτηκα. Αντί να κοιτάω τον τοίχο και να τα λέω στον εαυτό μου, σαν ημίτρελος, έκατσα και τα έγραψα εδώ. Κατα δεύτερον, την επόμενη φορά που θα ακούσεις την ηλίθια έκφραση «οι οικονομολόγοι όμως λένε...», θα ξέρεις ότι αυτός που το λέει είναι μεγάλος παπάρας και άσχετος, άχρηστος και πολλά άλλα α-, θα ξέρεις το γιατί και θα μπορείς, με χαρακτηριστική άνεση, να κάνεις αυτό που θα έκανες ούτως ή άλλως, να σηκώσεις το μεσαίο σου δάχτυλο. Πάνω απ’όλα όμως, ο κύριος λόγος που σε πρήζω με ακατάσχετες παπαρολογίες, είναι για να ξορκίσω αυτόν τον δαίμονα, τα οικονομικά.