Savocracy vs. Debtocracy

Αν υπάρχει μια σταθερά στην πορεία της ΕΕ, τότε αυτή είναι σίγουρα μια χαρακτηριστική  αδράνεια όταν έρχεται η ώρα σοβαρών αποφάσεων. Σε καταστάσεις όπως η τωρινή, η ΕΕ έχει βρεθεί πολλές φορές (αν και φυσικά το αντικείμενο διαφέρει ανα περίπτωση) όπου σαν ένας σωστός δεινόσαυρος, αργεί βασανιστικά, περιμένοντας το ύστατο σημείο στο οποίο δεν θα μπορεί να κάνει διαφορετικά, παρά να πράξει. Αν αυτό δεν είναι ο υπέρτατος συντηριτισμός, τότε τι είναι; Και φυσικά, η ενέργεια που θα κάνει θα είναι είτε ένα μικρό, αλλά καθοριστικό, βήμα μπροστά, είτε ένα πολύ μεγάλο βήμα προς τα πίσω. Σε αντίθεση όμως με τις άλλες φορές (όπου μια άρνηση σύμπραξης σήμαινε κάθομαι στα αυγά μου), η ΕΕ αυτήν την φορά, κάνοντας πίσω, έχει πολλά να χάσει.

Η σταθερά αυτή, στην συγκεκριμένη στιγμή είναι απόλυτα εμφανής, η οποία σε  πρακτικό επίπεδο, μεταφράζεται στο αν θα πρέπει να ενεργοποιηθεί η ΕΚΤ ή όχι. Για να γίνει κατανοητό όμως, ποιος είναι ο λόγος που (επιτέλους) η ΕΚΤ έχει έρθει στο επίκεντρο της κουβέντας, ας δούμε πρώτα, όσο πιο απλά γίνεται, πώς λειτουργεί μια κεντρική τράπεζα.

Πέρα από τον καθορισμό των διαφόρων επιτοκίων μία κεντρική τράπεζα, μπορεί,

α) προφανώς να τυπώνει χρήμα, όπως και μπορεί

β) να εκδίδει ομόλογα.

Τύπωμα χρήματος

Με το που τυπωθούν τα φράγκα η κεντρική έχει δύο επιλογές. Είτε θα στείλει τα χρήματα απευθείας στα ταμεία του κράτους (μια πρακτική που δεν συνηθίζεται γενικότερα) για να καλυφθούν οι άμεσες ανάγκες του (έλλειμμα κλπ), ή θα αγοράσει ομόλογα του κράτους, τα οποία βρίσκονται στα χέρια ιδιωτών. Με αυτόν τον τρόπο αντικαθιστώνται ομόλογα που βρίσκονται στα χέρια του ιδιωτικού τομέα με λεφτά, οπότε και αυξάνεται και η προσφορά χρήματος στην οικονομία. Το αποτέλεσμα θα είναι αρχικά, αύξηση της κατανάλωσης ακολουθήμενη από αύξηση της παραγωγής και στη συνέχεια αύξηση των τιμών.

Επειδή στα 80’ς ήταν κλασσική περίπτωση (στον δρόμο που χάραξε ο Αντρέας) εν όψει εκλογών, να δίνεται εντολή στην κεντρική να τυπώσει χρήμα ούτως ώστε να φανεί ότι αρχικά βελτιώνεται η οικονομία, ενώ μετά τις εκλογές έσκαγε ένας πληθωρισμός τσιμπημένος, στην περίπτωση της ΕΚΤ αποφασίστηκε να είναι ανεξάρτητη πολιτικά. Έτσι, η ΕΚΤ εκδίδει την ελάχιστα απαραίτητη ποσότητα χρήματος, για να είναι ο πληθωρισμός όσο πιο χαμηλός γίνεται, δεν πάει να γκρεμίζεται ο κόσμος γύρω της. Φυσικά, το επιθυμητό επίπεδο του πληθωρισμού δεν προκύπτει τυχαία, αλλά δεν παύει η μονόπλευρη αυτή λειτουργία, να αντιστοιχεί σε λειτουργία μονοκύτταρου οργανισμού.

Έκδοση ομολόγων

Πέρα από το προφανές του πράγματος, δηλαδή έκδοση ομολόγων για τον δανεισμό του κράτους, η ενέργεια αυτή έχει ακριβώς τον αντίθετο σκοπό από την προηγούμενη. Με το να πουλάει ομόλογα σε ιδιώτες, σημαίνει ότι αφαιρούνται λεφτά από τον ιδιωτικό τομέα και αντικαθιστώνται από ομόλογα, με αποτέλεσμα την μείωση της προσφοράς χρήματος, την μείωση της ζήτησης και άρα της παραγωγής και επομένως την μείωση των τιμών.

Στην περίπτωση της ΕΚΤ το τύπωμα χρήματος είναι όσο χαμηλότερο γίνεται (άσχετα αν τα τελευταία δύο χρόνια αγοράζει ομόλογα του νότου, κάνοντας τα στραβά μάτια) ενώ έκδοση ομολόγων δεν υπάρχει, οπότε το ερώτημα είναι γιατί θεωρείται κεντρική τράπεζα; Ακόμα και η ανεξαρτησία της είναι αμφισβητήσιμη, αφού στο καταστατικό της είναι γραμμένο ξεκάθαρα ότι δεν μπορεί να αγοράζει ομόλογα κρατών, των οποίων η αξιολόγηση από τους γνωστούς, όσο και αγαπημένους, οίκους, δεν είναι πάνω από μια συγκεκριμένη βαθμίδα. Τελικά, τα ευρωπαϊκά κράτη μπαίνοντας στο ευρώ, όχι απλά έχασαν την νομισματική πολιτική τους, αλλά η τελευταία έπαψε απλά να υπάρχει. Και φυσικά, όχι ότι αυτό είναι η γενεσιουργός αιτία, αλλά είναι άλλο ένα λιθαράκι του πως έφτασε η ΕΕ σε αυτό το χάλι.

Επιστρέφοντας στο ζητούμενο, η κουβέντα στην ΕΕ είναι για το αν θα πρέπει πλέον η ΕΚΤ να λειτουργεί σαν μια κανονική, κεντρική τράπεζα. Είτε η έκδοση χρήματος, είτε η έκδοση ευρωομολόγων, θα μπορούσε να ελαφρύνει την πίεση στις χρεωμένες χώρες (το για να κάνουν τι, είναι ένα άλλο ζητούμενο). Κι εδώ σε αυτό το σημείο αρχίζουν τα μεγάλα κολλήματα, ποιων άλλων, μα φυσικά των γερμανών.

Η μέχρι πρότινος, ιδέα που επικρατούσε, την οποία επιπόλαια υποστήριξα κι εγώ εδώ, έλεγε πως οι γερμανοί έχουν μια απέχθεια προς τον πληθωρισμό, λόγω ψυχολογικού τραύματος και συλλογικής μνήμης, οπότε είναι ενάντιοι σε οποιαδήποτε πρακτική της ΕΚΤ θα μπορούσε να τον αυξήσει. Μια ιδέα η οποία είναι εντελώς λανθασμένη.  Η πραγματικότητα έχει να κάνει περισσότερο με την συμπεριφορά των γερμανών και συγκεκριμένα με την αποταμίευσή τους. Η τελευταία στην γερμανία, θεωρείται σαν η επιτομή του πολιτισμού. Ο σώφρων homo allemagnicus είναι αυτός που αποταμιεύει, αυτός που δεν είναι σπάταλος, αυτός που φροντίζει να επενδύει, αυτός που παίζει το ρόλο του μέρμυγκα. Ένας υψηλός πληθωρισμός σημαίνει ότι ο  homo allemagnicus θα χάσει χρήματα.

Για να γίνει αυτό κατανοητό, ας δούμε ένα παράδειγμα. Έστω ότι υπάρχουν δύο άτομα, ο Χοσέ Μαρία και ο Γόλφγκανγκ. Και οι δύο έχουν 100 ευρω, ενώ και οι δύο λιγουρεύονται το νέο iphone του μακαρίτη Σταύρου Δουλειές, το οποίο έστω κάνει 100 ευρω. Ο Χοσέ Μαρία, δεν το σκέφτεται δεύτερη στιγμή και το αγοράζει. Ο Γόλφγκανγκ όμως τρώγεται με τα ρούχα του, αφού από τη μία μεν το θέλει διακαώς, από την άλλη όμως δεν θέλει να ξοδέψει τα λεφτά του, έτσι επιπόλαια, οπότε και αποφασίζει να αποταμιεύσει. Αν ο πληθωρισμός είναι 5%, αυτό σημαίνει ότι την επόμενη χρονιά το αϊ-τηλέφωνο θα κάνει 105 ευρω. Ο κερδισμένος της υπόθεσης θα είναι ο Χοσέ Μαρία, αφού τώρα το γκατζετάκι του θα αξίζει 105 ευρω, ενώ αυτός το αγόρασε 100 κι ο Γόλφγκανγκ θα είναι ο χαμένος αφού πλέον δεν θα μπορεί να το αγοράσει, εκτός κι αν η τράπεζα του δίνει επιτόκιο μεγαλύτερο από 5% (αν υπάρχει τέτοια τράπεζα, ρίξτε κάποιος καμία φωνή).

Με βάση αυτό το παράδειγμα, φαίνεται γιατί οι γερμανοί είναι τελείως αντίθετοι με το τύπωμα χρήματος από την ΕΚΤ, αφού θα χάσουν αρκετά από τις καταθέσεις τους (μια καλή περιγραφή μπορεί κανείς να βρεί εδώ, απ’όπου είναι κλεμμένη η ιδέα του savocarcy). Αυτό που δεν φαίνεται να κατανοούν οι γερμανοί, είναι πως για να έχουν κέρδη έτσι ώστε να αποταμιεύουν, χρείαζεται κάποιοι άλλοι να ξοδεύουν. Και αν πιστεύει κάποιος ότι οι γερμανοί θα αυξήσουν την εσωτερική τους κατανάλωση, για να εξισορροπήσουν την μείωση της εξωτερικής,  καλύτερα ας μπει στο κλάμπ αυτών που περιμένουν την δευτέρα παρουσία, ούτως ώστε να μην περιμένει μόνος του για τόσο πολύ.

Η άλλη επιλογή, της έκδοσης ομολόγων, φαίνεται πιο βατή, είναι χιλιοακουσμένη και υποστηρίζεται από μη ευρωπαίους, ως επί το πλείστον, αλλά ούτε αυτή είναι χωρίς προβλήματα. Σε αυτήν την περίπτωση τα ομόλογα μεν θα έχουν την εγγύηση της ΕΚΤ αλλά είναι μεγάλο ερωτηματικό ποιες χώρες θα αντιπροσωπεύουν. Θα εμπεριέχουν μόνο τις χρεωμένες χώρες ή όλες όσες συμμετέχουν στο ευρω; Στην πρώτη περίπτωση είναι πιθανό να υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ γερμανικών και ευρωπαϊκών ομολόγων, πράγμα που δεν βολεύει κανέναν, ενώ στην δεύτερη οι γερμανία και ολλανδία χάνουν τον πολύ χαμηλό σε κόστος δανεισμό τους.

Και φυσικά, πέρα από αυτά, υπάρχει και το πολιτικό κομμάτι, όπου η γερμανία θέλει να έχει τον πρώτο λόγο. Το να αποφασιστεί ότι η ΕΚΤ θα αρχίσει να έχει ενεργό ρόλο, είναι αντίθετο στις γερμανικές θέσεις και μια υποχώρηση, θα δικαιώσει γάλλους και λοιπούς ευρωπαίους. Ταυτοχρόνα, αυτό που δεν θέλει σε καμία περίπτωση η μονεταριστική, γερμανική ηγεσία, είναι η δημοσιονομική χαλάρωση των νότιων, αφού με αυτά τα ομόλογα θα μειωθούν οι πιέσεις.

Φυσικά υπάρχει και η άλλη, απλή λύση, να το διαλύσουμε αυτό το νομισματικό πανηγύρι κι ο καθένας να τραβήξει τον δρόμο του.

Σενάρια συνωμοσίας, ράδιο-αρβύλες και κους-κους

Αν και σε γενικές γραμμές, η κατεύθυνση εδώ μέσα δεν είναι πολιτική, η όλη παραφιλολογία που έχει ξεκινήσει με τον νέο αυτόν θίασο-κυβέρνηση, δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστη, αφού έχει και οικονομικές προεκτάσεις. Και το ζητούμενο δεν είναι του τι γίνεται εκ των έσω, αλλά πως αλλάζουν τα σενάρια στα έξωθεν. Μέσα στον ίδιο χώρο, με τους ίδιους πρωταγωνιστές, ο καθένας από το κοινό μοιάζει να βλέπει άλλη ταινία, οπότε ας αρχίσουμε να μιλάμε για τις πιο mainstream από τις ταινίες αυτές.

Πριν περάσουμε όμως σε σενάρια ας βάλουμε κάτω κάποια δεδομένα. Κατ’αρχάς στην ΕΕ αυτήν την στιγμή τα ηνία τα κρατάνε μονεταριστές (χαμηλός πληθωρισμός και κράτος με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος. Ανεργία; Τι είναι αυτό;) αρκετά απόλυτοι στα πιστεύω τους. Κι όταν λέμε στην ΕΕ εννοούμε γερμανία, γαλλία και ευρωπαϊκή επιτροπή. Στα γουρουνάκια τα πολιτικά συστήματα αρχίζουν να εξαφανίζονται, ενώ τα προγράμματα λιτότητας που ακολουθούν είναι εκ των ανω δοσμένα είτε επίσημα, είτε ανεπίσημα. Προοπτική επίλυσης δεν φαίνεται στον ορίζοντα, οπότε όλοι αρχίζουν να αναρωτιούνται τι σημαίνουν όλα αυτά. Έτσι αρχίζουν και τα σενάρια εκ των οποίων τα πιο βασικά είναι τα εξής:

«Οι Άχρηστοι»

Στην ταινία αυτή, πρωταγωνιστούν οι μέρκελ και σαρκοζί, οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τους «κακούς» νότιους. Οι άχρηστοι νότιοι, μετά από χρόνια κακοδιαχείρισης, αδυνατούν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους. Για να μπορέσουν να σώσουν τους δικούς τους βόρειους τραπεζίτες που τους δάνεισαν, το πρωταγωνιστικό ζευγάρι προβαίνει στις γνωστές ενέργειες, οι οποίες αποδεικνύονται οι χειρότερες δυνατές, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν όχι μόνο κάποιες τράπεζες αλλά και χώρες με κατάρρευση και μαζί ολόκληρο το ευρώ. Στο σενάριο αυτό δεν υπάρχει καμία δεύτερη σκέψη, καμία συνωμοσία, ούτε κάποιο βαθύτερο πλάνο παρά μόνο πολιτικοί νάνοι, αχρηστότεροι των αχρηστοτέρων και η σωτηρία έρχεται μόνο μέσα από την αλλαγή των εν λόγω «ηγεσιών». Καλό κουράγιο μέχρι τα μέσα του 2012.

«Οι Τιμωροί»

Οι πρωταγωνιστές είναι φυσικά οι ίδιοι, αλλά τώρα έχουν στρατηγική και στόχο. Εφόσον στην περίπτωση των ελλήνων το κούρεμα είναι αναπόφευκτο, για να μην αρχίσουν να το λιγουρεύονται και οι λοιποί γουρουναίοι, πράγμα το οποίο θα οδηγούσε σε λουκέτο πολλές τράπεζες, κυρίως γαλλικές, επιβάλλονται στους έλληνες εξωντοτικά μέτρα για παραδειγματισμό. Το δόλώμα φαίνεται καλό και τα μεσογειακά ψάρια τσιμπάνε και εφαρμόζουν λιτότητα, το αποτέλεσμα όμως δεν φαίνεται να οδηγεί σε ουσιώδης λύση. Η πολιτική αυτή είναι παρακινδυνευμένη και μοιάζει περισσότερο με παρτίδα πόκερ, όπου με κακό φύλλο παίζονται όλα μέσα.

«Οι Τιμωροί II – Drop out the Greeks»

Κατά πολλούς είμαστε ήδη στο sequel στο οποίο αφού δεν φαίνεται να βγαίνει άκρη με τους έλληνες, το καλύτερο είναι να φύγουν από την ΕΕ. Αρκετά αφελές σενάριο (ή κενά εκβιαστικό, αναλόγως από το ποιον λέγεται) αφού το πρόβλημα δεν γίνεται αντιληπτό ως ευρωπαϊκό, παρά μόνο ως ελληνικό. Σε μια τέτοια περίπτωση αποχώρησης, η κορυφή του παγόβουνου παύει να είναι η ελλάδα και γίνεται πλέον η ιταλία. Προφανώς η διαφορά του να καλύπτεις 350+ δις ευρώ με το να καλύπτεις 2 τρις είναι χαοτική. Οι οίκοι αξιολόγησης ξεκινάνε κατά κύματα επιθέσης, η ιταλία δεν θα μπορεί να δανειστεί από μόνη της, η γαλλία θα αρχίσει τα πανικοβάλ, οπότε και θα μείνει μόνη της η γερμανία να πρέπει να καλύψει αυτά τα 2 τρις. Το πιο πιθανό είναι να μαζέψει τα μπογαλάκια της και να την κάνει από την ευρωζώνη, οπότε και το ευρω με την σειρά του να περάσει στην ανυπαρξία. Η μόνη περίπτωση για να ισχύσει αυτό το σενάριο είναι να λύσουν τα προβλήματά τους τα υπόλοιπα μέλη, να αγοράσουν όλα μας τα ομόλογα ΔΝΤ και ΕΕ και μετά να μας διαολοστείλουν με χαρακτηριστική άνεση. Σε μια τέτοια, όμως, μακρινή περίπτωση, είναι εξίσου πιθανό και να μας τα χαρίσουν.  

«Οι Ενοποιητές»

Σε αυτό το φρέσκο σενάριο, ο απώτερος στόχος είναι η πολιτική ενοποίηση, αφού διαφορετικά το ευρωπαïκό μοντελάκι δεν θα πολυφορεθεί για άλλη σεζόν. Σε περιόδους ευμάρειας, φυσικά τέτοιες κουβέντες ήταν απαγορευμένες. Στην τωρινή κατάσταση όμως, τα πολιτικά συστήματα έχουν αρχίσει να καταρρέουν, με πρώτα αυτά της ελλάδας και ιταλίας. Στην πορτογαλία μια ματιά στον πρωθυπουργό αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι έχει κρεμασμένη στο γραφείο του την προτομή του ινδάλματος μπαρόζο, ο οποίος μπαρόζο δεν θα ήταν καθόλου απίθανο να πάει για πρωθυπουργός όταν βαρεθεί τον μαβύ καιρό των βρυξελλών (ειδικά μετά το νέο μνημόνιο που πλεόν τους αγκαλιάζει). Στην ισπανία οι «σοσιαλιστές» ακόμα καλά κρατούν, αλλά με την σημερινή άνοδο των spreads και την ανεργία στο 21,5%, που θα πάει, θα τους φάμε κι αυτούς. Οι αναθέσεις των πρωθυπουργειών σε τεχνοκράτες δίνει κάποιες ενδείξεις προς αυτό το σενάριο αν και τελείως πρώιμες.

«Οι Διασπαστές»

Αφού το ευρώ δεν μπορεί να περικλείει τόσες πολλές ετερογενείς χώρες, ας το σπάσουμε στα δύο και να υπάρχουν πλέον δύο κατηγορίες. Το σενάριο είναι αρκετά προβληματικό, αφού υπάρχουν χώρες που δεν μπορούν να ανήκουν σε καμία από τις δύο κατηγορίες. Και βασικά όχι πολλές, αλλά μία, η γαλλία. Ανεξάρτητα από αυτό που θέλουν να πιστεύουν οι ίδιοι για την χώρα τους, η γαλλία είναι το ίδιο προβληματική με τα υπόλοιπα γουρουνάκια, αλλά απλά κρύβεται καλά πίσω από το μέγεθός της. Στην περίπτωση που οι γάλλοι μπουν τελικά στην Β’ κατηγορία, στην πρώτη θα παίζουν μόνο οι γερμανοί, οι ολλανδοί, οι αυστριακοί, οι φινλανδοί, άντε και κανένα outsider τύπου σλοβακία. Σε αυτήν την περίπτωση το πρόβλημα παέι ως εξής. Βασικός παίκτης του νομίσματος, θα είναι η γερμανία. Η γερμανία βασίζεται στις εξαγωγές. Οι εξαγωγές προϋποθέτουν φτηνό νόμισμα. Το Α’  ευρω θα πάει στου διαόλου αφού θα απαρτίζεται από χώρες που δεν εισάγουν, ενώ θα παρέχει τέτοια σιγουριά που όλοι θα παρατήσουν γουάν, δολλάριο και ελβετικό φράγκο για να στραφούν σε αυτό. Με ακριβό νόμισμα οι εξαγωγές της γερμανίας θα πάνε άπατες. Χωρίς εξαγωγές θα υπάρξει γερή ύφεση, οπότε το σενάριο αυτό το ξεχνάμε. Αν πάλι η γαλλία μπει στην πρώτη κατηγορία, το σημερινό πρόβλημα πάλι θα υφίσταται, μόνο που τώρα οι γερμανοί θα πρέπει να καλύψουν ολόκληρη την γαλλία, οπότε ξεχνάμε και αυτό το σενάριο.

«Οι Κλέφτες, Οι Απατεώνες, Τα Λαμόγια, Οι Συνωμότες, Οι Illuminatti, Οι Σιωνιστές και Εβραίοι, Οι Κινέζοι, Οι Αμερικάνοι, Οι Μασσόνοι και λοιπές Στωές»

Δεν υπάρχει καμία κρίση και όλα γίνονται για να αισχροκερδούν εις βάρος μας οι πολιτικοί και οι κολλητοί τους, οι τραπεζίτες, μαζί και όλο το κεφάλαιο. Όλα είναι φτιαχτά με απώτερο στόχο την υποδούλωσή μας. Εντάξει, ναι είπαμε, υπάρχει αισχροκέρδεια κι εκμετάλλευση αλλά κόψτε και κάτι...

Επειδή όλα τα παραπάνω σενάρια είναι χειρότερα το ένα από το άλλο, με εξαίρεση του σεναρίου των ενοποιητών (αν και εφόσον γίνει με ισότιμους πολιτικούς όρους και σε αντίστοιχο οικονομικό πλαίσιο), το καλύτερο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι οι εκλογές σε γαλλία, γερμανία να βγάλουν πιο σοσιαλιστικές κυβερνήσεις. Όχι ότι θα υπάρξουν σοβαρές λύσεις, αλλά όσο να’ναι,  μια στοιχειώδης διαλλακτικότητα θα υπάρχει.

ΥΓ. Εντάξει, αφού φτάσαμε ως εδώ, ας πούμε και εν συντωμία δύο πράγματα για τα δικά μας. Προφανώς η επιλογή του παπαδήμου ως πρωθυπουργού, δεν πρόκειται να αλλάξει πολλά πράγματα. Οι οικονομικές πολιτικές είναι ήδη προκαθορισμένες και πλέον υπάρχουν οι εξής δύο περιπτώσεις. Είτε κάποια νέα μέτρα θα εφαρμοστούν στο ήδη παραπαίων οικονομικό περιβάλλον, είτε θα μας αφήσουν να πάρουμε μια τριμηνιαία ανάσα και μετά τα κεφάλια πάλι μέσα.

Ο παπαδήμος, με τη σειρά του, αν ξεχάσουμε για λίγο ότι ο βασικός σκοπός του είναι η εφαρμογή του μνημονίου, μπορεί να παρουσιάσει ένα πιο έμπιστο προσωπείο προς τα έξω, ενώ προς τα μέσα θα πρέπει να επανεκκινήσει την λειτουργία του δημόσιου τομέα και να βάλει ένα stop στις παλιές καλές πελατειακές, πολιτικές πρακτικές. Αφ’ενός μόνος του δεν μπορεί να καταφέρει και πολλά και αφ’ετέρου ας μην ξεχνάμε ότι παρ’ότι παρουσιάζει ένα ακέραιο προφίλ και δεν λαϊκίζει, είναι ο πνευματικός πατέρας των greek statistics.

Στον λοιπό πολιτικό χώρο το μαλλιοτράβηγμα και το ξεκατίνιασμα έχουν ήδη αρχίσει εσωκομματικά, ενώ αναμένεται να ξεκινήσουν και ενδοκυβερνητικά (ποπ-κόρν κανείς;). Η πολιτική αυτήν την στιγμή δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της κοινωνίας και για αυτό θα αναγκαστεί να αλλάξει. Είναι σίγουρο ότι στις επόμενες εκλογές θα υπάρχουν πολλά μικρά κόμματα που θα οδηγήσουν σε βραχυπρόθεσμες συγκυβερνήσεις εώς ότου υπάρξει μια σημαντική αλλαγή, μέσα σε ένα διάστημα ενός ή δύο ετών, που θα σταθεροποιήσει το πολιτικό σύστημα. Απ’ό,τι φαίνεται οι νέες κατευθύνσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην δημιουργία ενός λαϊκά, δεξιού και ακροδεξιού μπλόκ, ενός φιλελεύθερου-νεοφιλελεύθερου μπλόκ, με την συμμετοχή της δεξιάς πτέρυγας του πασοκ και της αντίστοιχα αριστερής της νδ (μαζί και μάνο αν θα μπορούσε να είναι πιο διαλλακτικός) και ενός σοσιαλιστικού μπλοκ από την αριστερή πτέρυγα του πασοκ μαζί με κουβέλη και ίσως οικολόγους. Η αριστερά, πάλι, αφού έχει επιλέξει να απέχει από αυτήν την φαρσοκωμωδία, δεν αισθάνεται κάποια πίεση για αλλαγή και κινδυνεύει να μείνει απαρχαιωμένη σε ένα ελαφρώς εκμοντερνισμένο πολιτικό σύστημα (και για όποια νομίζει ότι το κκε είναι ούτως ή άλλως απαρχαιωμένο, προφανώς δεν ζεί στο σήμερα. Δεν ζεί στο 1928, άρα δεν μπορεί να καταλάβει).

Παρ’ό,τι η διαδικασία αυτή φαντάζει ως φυσιολογική και αναμενόμενη, υπάρχει μια θολή περίοδος ακυβερνησίας, στο διάστημα που θα χρειαστεί το πολιτικό σύστημα για να αλλάξει, μέσα από την οποία κανείς δεν έχει ιδέα τι μπορεί να προκύψει, οπότε καλό λέω, είναι μαζί με το ποπ-κόρν, να έχεις έτοιμο και ένα αεροπορικό εισιτήριο για οπουδήποτε, μην σε πιάσουν απροετοίμαστη.

ΥΓ2. Όλη αυτή η γκρίνια για το λαος στην καμμένη αυτή κυβέρνηση, είναι εντελώς μα εντελώς αδικαιολόγητη. Αν έχεις φτάσει στο σημείο να παίρνεις τον τζουτζούκ στα σοβαρά, που φοράει το πιο σοβαρό του προσωπείο και είναι πιο αστείος από ποτέ, τότε έχεις πρόβλημα. Επίσης, πραγματικά απορώ αν υπάρχει άνθρωπος που βλέπει το αστέρι τον αστέρη και δεν του έρχεται στο μυαλό ο παραδοσιακός καφενές, που όλοι παίζουν δηλωτή στοιχηματίζοντας συριανά λουκούμια.