Χρηματοπιστωτικός πανικός: Ένας απλός τρόπος για να καταστρέψεις το τραπεζικό σύστημα

Παρ’ό,τι ζούμε σε μια περίοδο πτωχοτραπεζοκρατίας (όπως λέει κι ο συμπαθής Βαρουφάκης), παρά το γεγονός ότι οι ιδιωτικές τράπεζες, ειδικότερα οι επενδυτικές, τα έκαναν μούσκεμα προκαλώντας την κρίση του 2008, με τις επακόλουθες συνέπειές της, παρά το ό,τι αποτελούν τον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος και γι’αυτό έχουν την ανοχή της όποιας πολιτικής ηγεσίας, το τραπεζικό σύστημα είναι φοβερά εύθραυστο και δεν χρειάζεται παρά μια συντονισμένη ενέργεια για να καταρρεύσει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.

Ο μεγαλύτερος εφιάλτης του κάθε τραπεζίτη ακούει στο όνομα χρηματοπιστωτικός πανικός. Από μόνη της η λέξη «πανικός» δεν αφήνει πολλά περιθώρια για σχολιασμό. Η εικόνα είναι αντίστοιχη με επιδρομή στα super market στις ντάνες με τα γάλατα, μόνο που στην συγκεκριμένη περίπτωση αντί για γάλα έχουμε καταθέσεις, οπότε το παιχνίδι χοντραίνει. Για να γίνει όμως κατανοητό το πως ένας τέτοιος πανικός φέρνει τα πάνω κάτω, καλύτερα να δούμε πρώτα το πως λειτουργεί μια τράπεζα.

Ενώ η πρώτη τράπεζα δημιουργήθηκε στην Ολλάνδία περί τον 15^ο αιώνα, η σημερινή τους λειτουργία διαμορφώθηκε τον 19^ο  αιώνα στην Αμερική όπου οι χρυσοθήρες έψαχναν ένα ασφαλές μέρος για να διαφυλάξουν τον χρυσό τους και έχει ως εξής. Έστω ότι ένα άτομο, ο Κακομοίρης Α’, παίρνει τον πρώτο του μισθό, έστω 100 ευρω κι αντί να τα βάλει κάτω από το στρώμα του, θέλει να τα καταθέσει σε μια τράπεζα για να πάρει κι αυτόν τον τόκο που του υπόσχονται. Καταθέτει, λοιπόν, τα 100 ευρω στην EuroΕκμετάλλευση. Η συγκεκριμένη τράπεζα, έχει αυτά τα λεφτά στα ταμεία της για τα οποία πρέπει να πληρώσει έναν τόκο μετά από 6 μήνες, οπότε πρέπει να βρεί έναν τρόπο για να καλύψει τον τόκο και επιπλέον να βγάλει κέρδη. Έτσι, βρίσκει ένα άλλο άτομο που έχει ανάγκη να πάρει δάνειο, τον Κακομοίρη Β’, και του δανείζει τα 90 από τα 100 ευρω που έχει στα ταμεία της (το γιατί δανείζει 90 και όχι 100 θα το δούμε πιο κάτω) με επιτόκιο, φυσικά, μεγαλύτερο από αυτό με το οποίο πληρώνει. Την συγκεκριμένη στιγμή, λοιπόν, ενώ έχουν παραχθεί 100 ευρω, κυκλοφορούν στην γύρα 190, 100 του Κακομοίρη Α’ και 90 του Κακομοίρη Β’.

Στη συνέχεια ο δεύτερος, έστω ότι αποφασίζει τελικά να μην ξοδέψει τα λεφτά του δανείου, αλλά να τα καταθέσει σε μια άλλη τράπεζα, την AlphaΛήσταρχος. Η τράπεζα αυτή έχει τώρα στα ταμεία της 90 ευρω και ψάχνεται να τα δανείσει, οπότε και εμφανίζεται ο Κακομοίρης Γ’, που δανείζεται 81 ευρω. Ξαφνικά, ενώ εξακολουθούν να έχουν παραχθεί 100 ευρω, στην γύρα κυκλοφορούν πλέον 271 ευρω και το σερί συνεχίζεται. Ο Κακομοίρης Γ’ καταθέτει τα 81 ευρω στην Εθνική Τοκογλυφία της Ελλάδος (ΕΤΕ), η οποία δανείζει 72,9 ευρω στον Κακομοίρη Δ’ κ.ο.κ. Με αυτόν τρόπο αυξάνεται το χρήμα που έχει καθείς στην τσέπη, αυξάνεται έτσι και η κατανάλωση που σπρώχνει και την παραγωγή προς τα πάνω, με μια μικρή, μόνο, λεπτομέρεια. Παρ’ότι αυξάνεται τελικά η παραγωγή και μαζί και οι μισθοί, σχεδόν όλοι είναι πλέον χρεωμένοι και τρέχουν να καλύψουν τις οφειλές τους. 

Η πρακτική αυτή θα μπορούσε θεωρητικά να συνεχιζόταν ατέρμονα, αλλά προφανώς πρέπει να υπάρχει ένα όριο στην δημιουργία χρήματος από αέρα κοπανιστό και γι’αυτό κάνει την εμφάνισή της σε αυτό το σημείο, ο μπάτσος των τραπεζών, η Κεντρική Τράπεζα. Στην προσπάθειά της να ελέγξει τον αριθμό των δανείων που χορηγούν οι τράπεζες, θέτει σαν όρο ένα συγκεκριμένο ποσοστό καταθέσεων που οι τράπεζες υποχρεούνται να κρατήσουν με το ζόρι στα ταμεία τους. Στο παραπάνω παράδειγμα το ποσοστό αυτό είναι ίσο με το 10% των καταθέσεων. Προφανώς η Κεντρική Τράπεζα, δεν ενδιαφέρεται να ελέγξει αυτήν την εκ φύσεως φούσκα, αλλά τον πληθωρισμό. Αν ξαφνικά οι τράπεζες δανείζουν τα πάντα στους πάντες, η κατανάλωση θα εκτοξευθεί, όπως θα κάνουν και οι τιμές. Όταν η κεντρική θεωρεί ότι το ζήτημα με το πόσα λεφτά κυκλοφορούν έχει ξεχειλώσει, αυξάνει το ανωτέρω ποσοστό και αντιθέτως. Σίγουρα είναι ένας ανεπαρκής τρόπος για να ελέγχει κανείς αυτό το σύστημα, αλλά είναι και ο μοναδικός.

Με αυτόν τρόπο, οι τράπεζες έχουν τον πρώτο λόγο σε μια οικονομία, καθιστώντας την κατάρρευσή τους ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι, που είναι, όμως, πολύ εύκολο. Αν μια βροχερή, φθινοπρωρινή μέρα οι καταθέτες νοιώσουν μια ελαφρά αδιαθεσία και για κάποιον απροσδιόριστο λόγο μαζευτούν όλοι οι Κακομοίρηδες και ζητήσουν να κάνουν ανάληψη όλο το ποσό των λογαριασμών τους, οι τράπεζες δεν θα έχουν να δώσουν μία, αφού τα λεφτά του ενός Κακομοίρη τα έχουν δανείσει στον άλλο. Έτσι, πολύ απλά, με μία συντονισμένη ενέργεια, γράφεται ο επικήδειος του τραπεζικού συστήματος. Να’μαστε καλά να το θυμόμαστε.

Φυσικά δεν πρόκειται για καμία ευχάριστη κατάσταση, αφού όλοι ανεξαιρέτως θα χάσουν τις καταθέσεις τους, όπως και συνέβη στο κραχ του 1929. Όλοι; Ε, καλά κι εσύ τώρα... Όπως και να έχει, το όλο πράγμα λειτουργεί με τις προδοκίες του κόσμου. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η κατάρρευση των χρηματιστηρίων δημιούργησε συνθήκες πανικού, όπου όλοι θεώρησαν ότι θα χάσουν τα λεφτά τους και γι’αυτό έτρεξαν στις τράπεζες για να τα αποσύρουν και να τα κλειδαμπαρώσουν στο σεντούκι τους, προκαλώντας έτσι οι ίδιοι, αυτό που φοβόντουσαν. Κάτι σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Η σύγκριση όμως του ’29 με το σήμερα, είναι αν μη τι άλλο γελοία. Σαν να συγκρίνεις έναν χρηματιστή της Wall str. με έναν πακιστανό λαθρομετανάστη στην Αθήνα. Ναι, και οι δύο είναι άνθρωποι (με μια μικρή επιφύλαξη για τον πρώτο). Η φαρσοκωμωδία σήμερα βρίσκεται στο ότι οι τράπεζες δεν χρειάστηκαν την βοήθεια κανενός πανικού για να καταρρεύσουν . Τα κατάφεραν μόνες τους. Μέσα σε όλη αυτήν την αλυσίδα δανεισμού, ένας δανειζόμενος δεν κατάφερε να πληρώσει και ξεκίνησε το ντόμινο (προφανώς δεν συνέβη τόσο απλοϊκά, αλλά το νόημα είναι το ίδιο). Κι αν δεν βλέπουμε καμία τράπεζα να κλείνει, είναι επειδή οι (μικρο)πολιτικοί «ηγέτες», αποφάσισαν να κάνουν πλάτες στο τραπεζικό σύστημα. Αν τυχόν αφηνόταν σήμερα μια τράπεζα να κλείσει (βλ. Dexia) δεν υπάρχει κανείς που να εγγυηθεί ότι δεν θα τρέξει κανείς να αποσύρει τα λεφτά του, προκαλώντας καταστάσεις ανάλογες του ’29 και ακριβώς σε αυτό το σημείο πατάνε οι τραπεζίτες και ψιλοδουλεύουν τους (μικρο)πολιτικούς.

Περνώντας στα δικά μας, στην ελλάδα η οικονομία σηκώνει 2,5 μεγάλες τράπεζες (δεν το λέω εγώ, αλλά ο CEO της AlphaBank και μάλιστα σε εποχές χρυσές, το 2005). Με βάση όλα τα παραπάνω και το ό,τι αντί για 2,5 έχουμε τουλάχιστον 5 μεγάλες και άλλες τόσες μικρές τράπεζες, μπορεί να καταλάβει κανείς για το πως και γιατί έχουμε φτάσει σε αυτήν την κατάσταση. Η γερμανική πρόταση σε αυτό το χάλι, η οποία μπορεί να μην είναι ουσιαστική αλλά είναι πάντα η πιο λογική, λέει κούρεμα του χρέους προς τις τράπεζες, μια λύση που θα πονέσει τόσο τις εσωτερικού όσο και τις εξωτερικού (σε διαφορετικό βαθμό και με διαφορετικό τρόπο, εννοείται). Η ελληνική κυβέρνηση και διάφοροι επιφανείς τραπεζίτες (βλ. Παπαδήμος) αρνούνται πεισματικά, αφού θα οδηγήσει (λένε) σε κατάρρευση το δικό μας τραπεζικό σύστημα.

 Προφανώς το να σκεφτούν ότι μπορούν να εγγυηθούν καταθέσεις π.χ. μικρότερες των 100.000 ευρω ή να καλύψουν έστω μέρος της χασούρας των τραπεζών, γλυτώνοντας όμως αρκετά, είναι κάτι που ανήκει σε άλλη γωνιά του γαλαξία και είναι σαφώς προτιμότερο την χασούρα των τραπεζών, εν μέσω αυτής της κρίσης (π.χ. η μετοχή της Πειραιώς σήμερα 10/10/11, έφτασε το αστρονομικό ποσό των 0,30 ευρω. Με 3 ευρω έχεις δέκα μετοχές. Πιο πρακτικό θα ήταν, νομίζω, να τις πουλάνε στο περίπτερο μαζί με τις τσίχλες), να την πληρώσει η πραγματική οικονομία με φόρους, εισφορές, λογαριασμούς ΔΕΗ κλπ. Αν είναι να μην μας μείνει στο τέλος, ούτε φράγκο για δείγμα, μήπως να μαζευόμασταν όλοι μαζί, μια βροχερή, φθινοπωρινή μέρα για έναν καφέ και μετά να κάνουμε μια ομαδική ανάληψη;