Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου 2011

Modern age, pagan stories

 Αν και το ιστολόγιο ασχολείται με τα οικονομικά, όπως μαρτυράει ο τίτλος του, υπάρχει ένα έντονο ενδιαφέρον για τον παγανισμό. Όχι μόνο, όπως έχω ήδη πει, προς τον θρησκόληπτο τρόπο με τον οποίο προσεγγίζεται η σύγχρονη οικονομική "επιστήμη", αλλά και προς οτιδήποτε αναδεικνύει ανάλογα χαρακτηριστικά, είτε ως αναβίωση, είτε ως απλά επιρροή. 
 Με αφορμή την αλλαγή αυτού του καταραμένου έτους, ας πέσουν τα ξόρκια για να στείλουμε μακρυά αυτήν την κατάρα. Ας αρχίσουν οι τελετές. Να μην μας ξανάρθει.



Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2011

Ο Αϊ-Γιώργης, ο Σόρος, κι ο καταραμένος όφις της διακύμανσης




Κάθε μεγάλος παίκτης έχει μια στιγμή στην καριέρα του, που κάνει την υπέρβαση και για την οποία  περνάει και εδραιώνεται στην κατηγορία των superstars. Η στιγμή αυτή μπορεί να είναι οτιδήποτε. Μια κερδισμένη μάχη, μια ενέργεια με πολιτικό αντίκτυπο, ένα βραβείο Νόμπελ, ένα βραβείο Όσκαρ, ένα βραβείο Χρυσού Βατόμουρου, μια ντρίμπλα, ακόμα και το χέρι του «θεού». Ο Σόρος είχε κι αυτός μια τέτοια στιγμή, μια μεγάλη μάχη, όχι εναντίον κάποιου κοινού εχθρού, αλλά εναντίον ολόκληρης της Βασιλικής Κεντρικής Τράπεζας της Αγγλίας.
Ένα πολύ μικρό σύντομο ιστορικό για τον Σόρος. Ούγγρος, γιος εβραϊκής οικογένειας, ο οποίος σπούδασε πολιτική φιλοσοφία στο LSE, ώντας μαθητής ενός από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του 20ου αιώνα, του Popper. Ως φτωχός ασχολείται με οποιαδήποτε δουλειά του κάτσει, μέχρι του σημείου που αποφασίζει ότι τα χρηματοοικονομικά είναι αυτά που του ταιριάζουν περισσότερο, οπότε και αποφασίζει να δουλέψει σε τράπεζα. Μετά από κάποια χρόνια, πηγαίνει στην Νέα Υόρκη και γίνεται αναλυτής και trader στην Wall str. Εφαρμόζει μια θεωρία του δασκάλου του, στην αγορά και αρχίζει να επενδύει, για να δει αν λειτουργεί στην πράξη. Τελικά, συνηδειτοποιεί ότι είναι καλύτερος επενδυτής, παρά φιλόσοφος, οπότε το γυρνάει σε hedge funds. Ιδρύει μια δική του επενδυτική εταιρία και επιδίδεται στο θεάρεστο έργο του.
Επιστρέφοντας στην περίοδο που μας ενδιαφέρει, γύρω στο ’91-’92, παρότι η μάχη πρόκειται να γίνει μεταξύ Σόρου και Τράπεζας της Αγγλίας, οι βασικοί πρωταγωνιστές δεν είναι άλλοι, από το γνωστο κωμικοτραγικό δίδυμο, Γερμανία-Γαλλία. Οι εξελίξεις που τρέχουν είναι πολλές και όλες τους πολύ σημαντικές και αλληλένδετες. Η γερμανική οικονομία βρίσκεται σε μια κατάσταση σοκ, προσπαθώντας να καταλάβει το αποτέλεσμα της πτώσης, του τείχους του Βερολίνου, στην Γιουγκοσλαβία υπάρχει ο πόλεμος, για τον οποίο, η τότε ΕΟΚ, υπόσχεται στο ΝΑΤΟ πως θα τον αναλάβει εξ’ολοκλήρου από μόνη της και ταυτοχρόνως τα περισσότερα κράτη της ΕΟΚ ετοιμάζονται για την είσοδό τους στην ΕΕ.
Ξεκινώντας την ανάλυση από τα γεγονότα στην Γιουγκοσλαβία, η ΕΟΚ θέλει να δείξει πως επιτέλους είναι σύσσωμη και ικανή να αναλάβει πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής. Ούτως ή άλλως στην ατζέντα της ενοποίησης, υπάρχει η πολιτική ένωση στα πλαίσια της εξωτερικής πολιτικής (κι όμως κάποτε τέτοια θέματα, εντός ΕΕ, ήταν υπαρκτά και πιο σημαντικά από οποιαδήποτε αντίστοιχα οικονομικά). Οι συζητήσεις βέβαια ήταν υπαρκτές, αλλά από ομοφωνία τζίφος, αφού το γελοίο αυτό δίδυμο άλλα δήλωνε μαζί και άλλα έπραττε. Η  αδυναμία τους να λύσουν το γιουγκοσλαβικό δημιουργούσε πιέσεις και προβλήματα για την πολιτική ενοποίηση, αφού υποδείκνυε την ανικανότητα του γαλλογερμανικού άξονα για πολιτική σύμπραξη. Στην ουσία οι γερμανοί, για να χαρίσουν το μάρκο τους, ήθελαν πολιτική ενοποίηση με δικούς τους όρους, σε αντίθεση με τους γάλλους που ήθελαν απλά να βάλουν χέρι στο γερμανικό νόμισμα.
Οι γερμανοί πιέζουν για αναγνώριση της Κροατίας και της Σλοβενίας και οι γάλλοι κάνουν ότι μοπορούν για να μην δώσουν την πολιτική πρωτοβουλία στους γερμανούς (και φυσικά να βγάλουν από την ατζέντα του Μααστρίχτ, την πολιτική ενοποίηση) αρνούμενοι την οποιαδήποτε αναγνώριση. Οι γερμανοί βλέποντας να μην μπορούν να επιβληθούν πολιτικά, αρχίζουν έναν οικονομικό τσαμπουκά, σκληραίνωντας την νομισματική πολιτική τους, με θύμα το ΗΒ.
Τον προηγούμενο χρόνο, η Μάργκαρετ είχε αναγκαστεί να κάνει αίτηση για να μπει και η Βρετανία στο νομισματικό πανηγύρι, παρά την θέλησή της. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος του τότε υπουργού οικονομικών του ΗΒ, Major, με τον πρόεδρο της γερμανικής κεντρικής τράπεζας, κατά τον οποίο ο Major ζήτησε να μπει η λίρα σε συγκεκριμένη συναλλαγματική ισοτιμία στο ευρω, την οποία ο γερμανός πρόεδρος απέρριψε ως πολύ υψηλή και αντιπρότεινε μια αρκετά χαμηλότερη, λέγοντας πως έχει γραμμένο και τον Major και την πρωθυπουργό του. Οι αγγλικός τύπος βγάζει χολή και παρομοιάζει την τότε γερμανία με αυτήν του γ΄ράιχ και εικονίζει τον γερμανό πρωθυπουργό Κολ, σαν τον Χίτλερ (μήπως θυμίζει κάτι;). Κατά αυτόν τον τρόπο η πολιτική ενοποίηση πάει περίπατο αφού απ’την μία πλευρα είναι οι γερμανοί και από την άλλη, η υπόλοιπη ευρώπη.
Ένα άλλο ενδιαφέρον κομμάτι του γερμανικού τσαμπουκά, σε σχέση με το σήμερα,  είναι η κίνηση του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου να δηλώσει ότι η γερμανία έχει κάθε δικαίωμα να μαζέψει τα μπογαλάκια της και να παρατήσει τους λοιπούς ευρωπαίους εταίρους, αν υπάρξει η διαπίστωση πως η ΟΝΕ δεν λειτουργεί βάσει κανονισμών της, ή πως κάποιο από τα μέλη της, δεν τηρεί τις υποχρεώσεις του.
 Περνώντας στην νομισματική ενοποίηση, επειδή οικονομικά χωρίς πολιτική δεν νοούνται, όλη αυτή η πολιτική δυστοκία βάζει πιέσεις στην ΟΝΕ και την φέρνει κάτω από το φως όλων των προβολέων.  Ο βασικός κορμός της ΟΝΕ ήταν το, τότε ονομαζόμενο, φίδι της διακύμασης. Οποιοδήποτε κράτος ήθελε να συμμετάσχει στο ευρώ, έπρεπε να περάσει από αυτήν την διαδικασία, η οποία ισχύει ακόμα και σήμερα, ελαφρώς παραλλαγμένη. Σύμφωνα με την πρακτική αυτή, το νόμισμα που θα συμμετείχε στο  ευρω, έπρεπε να δεθεί σε αυτό, σε μια συγκεκριμένη συναλλαγματική ισοτιμία και για ένα συγκεκριμένο διάστημα, με περιθώρια διακύμασνης +/- 2.5%, ούτως ώστε η οικονομία του να προσαρμοστεί, με δεδομένη την νέα αυτή ισοτιμία.
Ο σκοπός ήταν να πέσουν ομοιόμορφα τα επίπεδα πληθωρισμού σε όλες τις χώρες και να επιτευχθεί μια σύγκλιση, πράγμα που εκ των υστέρων αποδείχθηκε τραγικά γελοίο. Στην τελική φάση της εισόδου, δεν ήταν επιτρεπτή καμία διακύμανση. Κατά αυτόν τον τρόπο όμως, η νομισματική πολιτική έκανε φτερά και πέρναγε στα χέρια της χώρας με το πιο δυνατό νόμισμα, εν προκειμένω της Γερμανίας.
Μέχρι εκείνη την στιγμή, όλα τα υποψήφια νομίσματα ήταν δεμένα στην ανάλογη ισοτιμία και έτοιμα για να μπουν, το 1992 στο ευρω. Τα γεγονότα όμως του ’89 και του ’91 δεν μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστες τις ευρωπαϊκές οικονομίες, αφού τα νέα δεδομένα της γερμανικής ενοποίησης επηρέαζαν άπαντες. Κατά την γερμανική ενοποίηση, καθιερώθηκε η ισοτιμία 1 δυτικό μάρκο = 1 ανατολικό μάρκο. Το γερμανικό κράτος αύξησε το έλλειμμά του, επιδοτώντας ιδιωτικές επιχειρήσεις να αναλάβουν τις δημόσιες ανατολικές, επιδοτώντας επενδύσεις, αύξησε τις δημόσιες επενδύσεις και τα έξοδά του για μισθούς και συντάξεις των ανατολικών γερμανών. Αν και υπήρξε κάποια δραστηριότητα, η ανεργία στην ανατολική πλευρά, το ’91 ανέβηκε στο 30% και σε συνδυασμό με το γερμανικό πείσμα και τον ευρωπαϊκό τσαμπουκά που λέγαμε πιο πάνω, ανάγκασε το κράτος να αυξήσει το επιτόκιό του, πράγμα το οποίο αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες χώρες για να διατηρήσουν τις ισοτιμίες τους σταθερές.
Για να γίνει κατανοητό πως λειτουργεί η ισοτιμία σε σχέση με το επιτόκιο, ας δούμε ένα παράδειγμα. Έστω ένας άχρηστος, άπληστος, τεμπέλης με πολλά λεφτά ΑΚΑ επενδυτής, ο οποίος έχει 100 δολλάρια σε καταθέσεις και λαμβάνει επιτόκιο από την τράπεζα 1% (το οποίο καθορίζεται από την FED). Έστω ότι και στην Ευρώπη το επιτόκιο είναι 1%. Έστω πάλι, στην Ευρώπη αποφασίζουν να αυξήσουν, για κάποιο λόγο, το επιτόκιο στο 1.25%. Αυτομάτως ο επενδυτής συνειδητοποιεί ότι αν πάρει τα λεφτά από τις ΗΠΑ και τα πάει στην Ευρώπη θα κερδίσει πιο πολλά από το επιτόκιο, πράγμα το οποίο ξέρει ότι θα κάνουν και πολλλοί σαν αυτόν. Αν όμως, αυτοί οι πολλοί,  πάρουν τα λεφτά τους και τα πάνε στην Ευρώπη, λόγω μεγάλης ζήτησης, θα ανέβει το ευρωπαϊκό νόμισμα σε σχέση με το δολλάριο, οπότε μετά θα μπορεί να ξαναφέρει τα λεφτά του πίσω, που θα αξίζουν πλεόν, πιο πολλά. Η τακτική αυτή συμβαίνει ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν έχει υπάρξει αύξηση επιτοκίου, αλλά οι επενδυτές υποψιάζονται ότι θα γίνει ή όταν πιστεύουν ότι κάποια χώρα βρίσκεται σε αδύναμη θέση.
Η κεντρική τράπεζα, για να αντιμετωπίσει αυτήν την κατάσταση (και εφόσον δεν θέλει να ανατιμηθεί το νόμισμα) κάνει το εξής. Κρατάει στην άκρη συναλλαγματικά διαθέσιμα και όταν βλέπει ότι υπάρχει μια τάση ανάλογη ή αν υπάρχει επίθεση στο νόμισμά της, στο εν λόγω παράδειγμα πουλάει τα διαθέσιμά της για να εξισορροπήσει την ζήτηση, οπότε και το νόμισμα να μείνει σταθερό. Τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα όμως, δεν είναι ατελείωτα.
Πίσω στην ιστορία, η αύξηση του γερμανικού επιτοκίου αναγκάζει τις λοιπές χώρες να ακολουθήσουν, ανάμεσά τους και το ΗΒ. Στην συγκεκριμένη στιγμή, η αύξηση του επιτοκίου για το ΗΒ ήταν ότι χειρότερο, αφού θα πήγαινε κόντρα στην  πολιτική της Θάτσερ και θα ανέβαζε την ισοτιμία της στερλίνας με το δολλάριο σε υπερβολικό βαθμό. Και φυσικά όταν οι αγορές μυρίσουν ότι οι κυβερνήσεις δεν είναι και πολύ χαρούμενες με τέτοιες λεπτές ισορροπίες, επιτίθενται αλύπητα.
Ο Σόρος, βλέποντας την όλη κατάσταση, αντιλαμβάνεται πόσο ευάλωτη είναι η βρετανική οικονομία και αρχίζει επιθέσεις. Επειδή, οι αγορές λειτουργούν  όπως τα μικρά ψάρια που ακολουθούν τα μεγάλα, και ο Σόρος ήταν ήδη μεγάλο ψάρι, αυτομάτως πολλοί αρχίζουν και ακολουθούν το παράδειγμά του. Η βρετανική κεντρική τράπεζα, έντρομη αρχίζει και ανταλλάσει συναλλαγματικά διαθέσιμα με λίρες, αφού όλες οι άλλες πολιτικές της, δεν ήταν διαθέσιμες. Όπως όμως έχουμε ήδη πει, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα κάποια στιγμή τελειώνουν. Ο Σόρος καταλαβαίνει πολύ καλά την κατάσταση (και ώντας κάποιος με καμία γνώση μαθηματικών, αποδεικνύει ότι τα υπερμαθηματικοποιημένα οικονομικά μοντέλα, τελικά δεν είναι και τόσο απαραίτητα για την κατανόηση των οικονομικών) και ξέρει σε πόσο δύσκολη θέση είναι η βασιλική τράπεζα, οπότε και προβαίνει σε δημόσια δήλωση, λέγοντας πως η στερλίνα είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό, υπερτιμημένη.
Αυτομάτως όλοι παίρνουν το μύνημα ότι εδώ παίζουν σίγουρα κέρδη, οπότε οι επιθέσεις παίρνουν τεράστιες διαστάσεις, τα διαθέσιμα της τράπεζας κάνουν καπνό και η αγγλική οικονομία αναγκάζεται να βγει από το φίδι. Αφού όμως, έριξαν ολόκληρο ΗΒ, γιατί να μην μπορούν να το κάνουν και με άλλες χώρες; Τα επόμενα θύματα Ισπανία και Ιταλία πέφτουν άμεσα και η μόνη που καταφέρνει να επιβιώσει, είναι η Γαλλία. Φυσικά ΟΝΕ με δύο χώρες μόνο δεν έχει νόημα, οπότε και τα όποια σχέδια για το ευρω, παίρνουν παράταση για περίπου 10 χρόνια, με τα σημερινά αποτελέσματα και ο Σόρος γίνεται ο πιο διάσημος μεγαλοεπενδυτής, με την ιδιότητα να καθορίζει που και πως θα πηγαίνουν τα κεφάλαια με μία του μόνο κίνηση.  
  

Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011

Savocracy vs. Debtocracy



Αν υπάρχει μια σταθερά στην πορεία της ΕΕ, τότε αυτή είναι σίγουρα μια χαρακτηριστική  αδράνεια όταν έρχεται η ώρα σοβαρών αποφάσεων. Σε καταστάσεις όπως η τωρινή, η ΕΕ έχει βρεθεί πολλές φορές (αν και φυσικά το αντικείμενο διαφέρει ανα περίπτωση) όπου σαν ένας σωστός δεινόσαυρος, αργεί βασανιστικά, περιμένοντας το ύστατο σημείο στο οποίο δεν θα μπορεί να κάνει διαφορετικά, παρά να πράξει. Αν αυτό δεν είναι ο υπέρτατος συντηριτισμός, τότε τι είναι; Και φυσικά, η ενέργεια που θα κάνει θα είναι είτε ένα μικρό, αλλά καθοριστικό, βήμα μπροστά, είτε ένα πολύ μεγάλο βήμα προς τα πίσω. Σε αντίθεση όμως με τις άλλες φορές (όπου μια άρνηση σύμπραξης σήμαινε κάθομαι στα αυγά μου), η ΕΕ αυτήν την φορά, κάνοντας πίσω, έχει πολλά να χάσει.
Η σταθερά αυτή, στην συγκεκριμένη στιγμή είναι απόλυτα εμφανής, η οποία σε  πρακτικό επίπεδο, μεταφράζεται στο αν θα πρέπει να ενεργοποιηθεί η ΕΚΤ ή όχι. Για να γίνει κατανοητό όμως, ποιος είναι ο λόγος που (επιτέλους) η ΕΚΤ έχει έρθει στο επίκεντρο της κουβέντας, ας δούμε πρώτα, όσο πιο απλά γίνεται, πώς λειτουργεί μια κεντρική τράπεζα.
Πέρα από τον καθορισμό των διαφόρων επιτοκίων μία κεντρική τράπεζα, μπορεί,
α) προφανώς να τυπώνει χρήμα, όπως και μπορεί
β) να εκδίδει ομόλογα.

Τύπωμα χρήματος

Με το που τυπωθούν τα φράγκα η κεντρική έχει δύο επιλογές. Είτε θα στείλει τα χρήματα απευθείας στα ταμεία του κράτους (μια πρακτική που δεν συνηθίζεται γενικότερα) για να καλυφθούν οι άμεσες ανάγκες του (έλλειμμα κλπ), ή θα αγοράσει ομόλογα του κράτους, τα οποία βρίσκονται στα χέρια ιδιωτών. Με αυτόν τον τρόπο αντικαθιστώνται ομόλογα που βρίσκονται στα χέρια του ιδιωτικού τομέα με λεφτά, οπότε και αυξάνεται και η προσφορά χρήματος στην οικονομία. Το αποτέλεσμα θα είναι αρχικά, αύξηση της κατανάλωσης ακολουθήμενη από αύξηση της παραγωγής και στη συνέχεια αύξηση των τιμών.
Επειδή στα 80’ς ήταν κλασσική περίπτωση (στον δρόμο που χάραξε ο Αντρέας) εν όψει εκλογών, να δίνεται εντολή στην κεντρική να τυπώσει χρήμα ούτως ώστε να φανεί ότι αρχικά βελτιώνεται η οικονομία, ενώ μετά τις εκλογές έσκαγε ένας πληθωρισμός τσιμπημένος, στην περίπτωση της ΕΚΤ αποφασίστηκε να είναι ανεξάρτητη πολιτικά. Έτσι, η ΕΚΤ εκδίδει την ελάχιστα απαραίτητη ποσότητα χρήματος, για να είναι ο πληθωρισμός όσο πιο χαμηλός γίνεται, δεν πάει να γκρεμίζεται ο κόσμος γύρω της. Φυσικά, το επιθυμητό επίπεδο του πληθωρισμού δεν προκύπτει τυχαία, αλλά δεν παύει η μονόπλευρη αυτή λειτουργία, να αντιστοιχεί σε λειτουργία μονοκύτταρου οργανισμού.

Έκδοση ομολόγων

Πέρα από το προφανές του πράγματος, δηλαδή έκδοση ομολόγων για τον δανεισμό του κράτους, η ενέργεια αυτή έχει ακριβώς τον αντίθετο σκοπό από την προηγούμενη. Με το να πουλάει ομόλογα σε ιδιώτες, σημαίνει ότι αφαιρούνται λεφτά από τον ιδιωτικό τομέα και αντικαθιστώνται από ομόλογα, με αποτέλεσμα την μείωση της προσφοράς χρήματος, την μείωση της ζήτησης και άρα της παραγωγής και επομένως την μείωση των τιμών.

Στην περίπτωση της ΕΚΤ το τύπωμα χρήματος είναι όσο χαμηλότερο γίνεται (άσχετα αν τα τελευταία δύο χρόνια αγοράζει ομόλογα του νότου, κάνοντας τα στραβά μάτια) ενώ έκδοση ομολόγων δεν υπάρχει, οπότε το ερώτημα είναι γιατί θεωρείται κεντρική τράπεζα; Ακόμα και η ανεξαρτησία της είναι αμφισβητήσιμη, αφού στο καταστατικό της είναι γραμμένο ξεκάθαρα ότι δεν μπορεί να αγοράζει ομόλογα κρατών, των οποίων η αξιολόγηση από τους γνωστούς, όσο και αγαπημένους, οίκους, δεν είναι πάνω από μια συγκεκριμένη βαθμίδα. Τελικά, τα ευρωπαϊκά κράτη μπαίνοντας στο ευρώ, όχι απλά έχασαν την νομισματική πολιτική τους, αλλά η τελευταία έπαψε απλά να υπάρχει. Και φυσικά, όχι ότι αυτό είναι η γενεσιουργός αιτία, αλλά είναι άλλο ένα λιθαράκι του πως έφτασε η ΕΕ σε αυτό το χάλι.
Επιστρέφοντας στο ζητούμενο, η κουβέντα στην ΕΕ είναι για το αν θα πρέπει πλέον η ΕΚΤ να λειτουργεί σαν μια κανονική, κεντρική τράπεζα. Είτε η έκδοση χρήματος, είτε η έκδοση ευρωομολόγων, θα μπορούσε να ελαφρύνει την πίεση στις χρεωμένες χώρες (το για να κάνουν τι, είναι ένα άλλο ζητούμενο). Κι εδώ σε αυτό το σημείο αρχίζουν τα μεγάλα κολλήματα, ποιων άλλων, μα φυσικά των γερμανών.
Η μέχρι πρότινος, ιδέα που επικρατούσε, την οποία επιπόλαια υποστήριξα κι εγώ εδώ, έλεγε πως οι γερμανοί έχουν μια απέχθεια προς τον πληθωρισμό, λόγω ψυχολογικού τραύματος και συλλογικής μνήμης, οπότε είναι ενάντιοι σε οποιαδήποτε πρακτική της ΕΚΤ θα μπορούσε να τον αυξήσει. Μια ιδέα η οποία είναι εντελώς λανθασμένη.  Η πραγματικότητα έχει να κάνει περισσότερο με την συμπεριφορά των γερμανών και συγκεκριμένα με την αποταμίευσή τους. Η τελευταία στην γερμανία, θεωρείται σαν η επιτομή του πολιτισμού. Ο σώφρων homo allemagnicus είναι αυτός που αποταμιεύει, αυτός που δεν είναι σπάταλος, αυτός που φροντίζει να επενδύει, αυτός που παίζει το ρόλο του μέρμυγκα. Ένας υψηλός πληθωρισμός σημαίνει ότι ο  homo allemagnicus θα χάσει χρήματα.
Για να γίνει αυτό κατανοητό, ας δούμε ένα παράδειγμα. Έστω ότι υπάρχουν δύο άτομα, ο Χοσέ Μαρία και ο Γόλφγκανγκ. Και οι δύο έχουν 100 ευρω, ενώ και οι δύο λιγουρεύονται το νέο iphone του μακαρίτη Σταύρου Δουλειές, το οποίο έστω κάνει 100 ευρω. Ο Χοσέ Μαρία, δεν το σκέφτεται δεύτερη στιγμή και το αγοράζει. Ο Γόλφγκανγκ όμως τρώγεται με τα ρούχα του, αφού από τη μία μεν το θέλει διακαώς, από την άλλη όμως δεν θέλει να ξοδέψει τα λεφτά του, έτσι επιπόλαια, οπότε και αποφασίζει να αποταμιεύσει. Αν ο πληθωρισμός είναι 5%, αυτό σημαίνει ότι την επόμενη χρονιά το αϊ-τηλέφωνο θα κάνει 105 ευρω. Ο κερδισμένος της υπόθεσης θα είναι ο Χοσέ Μαρία, αφού τώρα το γκατζετάκι του θα αξίζει 105 ευρω, ενώ αυτός το αγόρασε 100 κι ο Γόλφγκανγκ θα είναι ο χαμένος αφού πλέον δεν θα μπορεί να το αγοράσει, εκτός κι αν η τράπεζα του δίνει επιτόκιο μεγαλύτερο από 5% (αν υπάρχει τέτοια τράπεζα, ρίξτε κάποιος καμία φωνή).
Με βάση αυτό το παράδειγμα, φαίνεται γιατί οι γερμανοί είναι τελείως αντίθετοι με το τύπωμα χρήματος από την ΕΚΤ, αφού θα χάσουν αρκετά από τις καταθέσεις τους (μια καλή περιγραφή μπορεί κανείς να βρεί εδώ, απ’όπου είναι κλεμμένη η ιδέα του savocarcy). Αυτό που δεν φαίνεται να κατανοούν οι γερμανοί, είναι πως για να έχουν κέρδη έτσι ώστε να αποταμιεύουν, χρείαζεται κάποιοι άλλοι να ξοδεύουν. Και αν πιστεύει κάποιος ότι οι γερμανοί θα αυξήσουν την εσωτερική τους κατανάλωση, για να εξισορροπήσουν την μείωση της εξωτερικής,  καλύτερα ας μπει στο κλάμπ αυτών που περιμένουν την δευτέρα παρουσία, ούτως ώστε να μην περιμένει μόνος του για τόσο πολύ.
Η άλλη επιλογή, της έκδοσης ομολόγων, φαίνεται πιο βατή, είναι χιλιοακουσμένη και υποστηρίζεται από μη ευρωπαίους, ως επί το πλείστον, αλλά ούτε αυτή είναι χωρίς προβλήματα. Σε αυτήν την περίπτωση τα ομόλογα μεν θα έχουν την εγγύηση της ΕΚΤ αλλά είναι μεγάλο ερωτηματικό ποιες χώρες θα αντιπροσωπεύουν. Θα εμπεριέχουν μόνο τις χρεωμένες χώρες ή όλες όσες συμμετέχουν στο ευρω; Στην πρώτη περίπτωση είναι πιθανό να υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ γερμανικών και ευρωπαϊκών ομολόγων, πράγμα που δεν βολεύει κανέναν, ενώ στην δεύτερη οι γερμανία και ολλανδία χάνουν τον πολύ χαμηλό σε κόστος δανεισμό τους.
Και φυσικά, πέρα από αυτά, υπάρχει και το πολιτικό κομμάτι, όπου η γερμανία θέλει να έχει τον πρώτο λόγο. Το να αποφασιστεί ότι η ΕΚΤ θα αρχίσει να έχει ενεργό ρόλο, είναι αντίθετο στις γερμανικές θέσεις και μια υποχώρηση, θα δικαιώσει γάλλους και λοιπούς ευρωπαίους. Ταυτοχρόνα, αυτό που δεν θέλει σε καμία περίπτωση η μονεταριστική, γερμανική ηγεσία, είναι η δημοσιονομική χαλάρωση των νότιων, αφού με αυτά τα ομόλογα θα μειωθούν οι πιέσεις.
Φυσικά υπάρχει και η άλλη, απλή λύση, να το διαλύσουμε αυτό το νομισματικό πανηγύρι κι ο καθένας να τραβήξει τον δρόμο του.

Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2011

Σενάρια συνωμοσίας, ράδιο-αρβύλες και κους-κους




Αν και σε γενικές γραμμές, η κατεύθυνση εδώ μέσα δεν είναι πολιτική, η όλη παραφιλολογία που έχει ξεκινήσει με τον νέο αυτόν θίασο-κυβέρνηση, δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστη, αφού έχει και οικονομικές προεκτάσεις. Και το ζητούμενο δεν είναι του τι γίνεται εκ των έσω, αλλά πως αλλάζουν τα σενάρια στα έξωθεν. Μέσα στον ίδιο χώρο, με τους ίδιους πρωταγωνιστές, ο καθένας από το κοινό μοιάζει να βλέπει άλλη ταινία, οπότε ας αρχίσουμε να μιλάμε για τις πιο mainstream από τις ταινίες αυτές.
Πριν περάσουμε όμως σε σενάρια ας βάλουμε κάτω κάποια δεδομένα. Κατ’αρχάς στην ΕΕ αυτήν την στιγμή τα ηνία τα κρατάνε μονεταριστές (χαμηλός πληθωρισμός και κράτος με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος. Ανεργία; Τι είναι αυτό;) αρκετά απόλυτοι στα πιστεύω τους. Κι όταν λέμε στην ΕΕ εννοούμε γερμανία, γαλλία και ευρωπαϊκή επιτροπή. Στα γουρουνάκια τα πολιτικά συστήματα αρχίζουν να εξαφανίζονται, ενώ τα προγράμματα λιτότητας που ακολουθούν είναι εκ των ανω δοσμένα είτε επίσημα, είτε ανεπίσημα. Προοπτική επίλυσης δεν φαίνεται στον ορίζοντα, οπότε όλοι αρχίζουν να αναρωτιούνται τι σημαίνουν όλα αυτά. Έτσι αρχίζουν και τα σενάρια εκ των οποίων τα πιο βασικά είναι τα εξής:

«Οι Άχρηστοι»
Στην ταινία αυτή, πρωταγωνιστούν οι μέρκελ και σαρκοζί, οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τους «κακούς» νότιους. Οι άχρηστοι νότιοι, μετά από χρόνια κακοδιαχείρισης, αδυνατούν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους. Για να μπορέσουν να σώσουν τους δικούς τους βόρειους τραπεζίτες που τους δάνεισαν, το πρωταγωνιστικό ζευγάρι προβαίνει στις γνωστές ενέργειες, οι οποίες αποδεικνύονται οι χειρότερες δυνατές, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν όχι μόνο κάποιες τράπεζες αλλά και χώρες με κατάρρευση και μαζί ολόκληρο το ευρώ. Στο σενάριο αυτό δεν υπάρχει καμία δεύτερη σκέψη, καμία συνωμοσία, ούτε κάποιο βαθύτερο πλάνο παρά μόνο πολιτικοί νάνοι, αχρηστότεροι των αχρηστοτέρων και η σωτηρία έρχεται μόνο μέσα από την αλλαγή των εν λόγω «ηγεσιών». Καλό κουράγιο μέχρι τα μέσα του 2012.

«Οι Τιμωροί»
Οι πρωταγωνιστές είναι φυσικά οι ίδιοι, αλλά τώρα έχουν στρατηγική και στόχο. Εφόσον στην περίπτωση των ελλήνων το κούρεμα είναι αναπόφευκτο, για να μην αρχίσουν να το λιγουρεύονται και οι λοιποί γουρουναίοι, πράγμα το οποίο θα οδηγούσε σε λουκέτο πολλές τράπεζες, κυρίως γαλλικές, επιβάλλονται στους έλληνες εξωντοτικά μέτρα για παραδειγματισμό. Το δόλώμα φαίνεται καλό και τα μεσογειακά ψάρια τσιμπάνε και εφαρμόζουν λιτότητα, το αποτέλεσμα όμως δεν φαίνεται να οδηγεί σε ουσιώδης λύση. Η πολιτική αυτή είναι παρακινδυνευμένη και μοιάζει περισσότερο με παρτίδα πόκερ, όπου με κακό φύλλο παίζονται όλα μέσα.

«Οι Τιμωροί II – Drop out the Greeks»
Κατά πολλούς είμαστε ήδη στο sequel στο οποίο αφού δεν φαίνεται να βγαίνει άκρη με τους έλληνες, το καλύτερο είναι να φύγουν από την ΕΕ. Αρκετά αφελές σενάριο (ή κενά εκβιαστικό, αναλόγως από το ποιον λέγεται) αφού το πρόβλημα δεν γίνεται αντιληπτό ως ευρωπαϊκό, παρά μόνο ως ελληνικό. Σε μια τέτοια περίπτωση αποχώρησης, η κορυφή του παγόβουνου παύει να είναι η ελλάδα και γίνεται πλέον η ιταλία. Προφανώς η διαφορά του να καλύπτεις 350+ δις ευρώ με το να καλύπτεις 2 τρις είναι χαοτική. Οι οίκοι αξιολόγησης ξεκινάνε κατά κύματα επιθέσης, η ιταλία δεν θα μπορεί να δανειστεί από μόνη της, η γαλλία θα αρχίσει τα πανικοβάλ, οπότε και θα μείνει μόνη της η γερμανία να πρέπει να καλύψει αυτά τα 2 τρις. Το πιο πιθανό είναι να μαζέψει τα μπογαλάκια της και να την κάνει από την ευρωζώνη, οπότε και το ευρω με την σειρά του να περάσει στην ανυπαρξία. Η μόνη περίπτωση για να ισχύσει αυτό το σενάριο είναι να λύσουν τα προβλήματά τους τα υπόλοιπα μέλη, να αγοράσουν όλα μας τα ομόλογα ΔΝΤ και ΕΕ και μετά να μας διαολοστείλουν με χαρακτηριστική άνεση. Σε μια τέτοια, όμως, μακρινή περίπτωση, είναι εξίσου πιθανό και να μας τα χαρίσουν.  

«Οι Ενοποιητές»
Σε αυτό το φρέσκο σενάριο, ο απώτερος στόχος είναι η πολιτική ενοποίηση, αφού διαφορετικά το ευρωπαïκό μοντελάκι δεν θα πολυφορεθεί για άλλη σεζόν. Σε περιόδους ευμάρειας, φυσικά τέτοιες κουβέντες ήταν απαγορευμένες. Στην τωρινή κατάσταση όμως, τα πολιτικά συστήματα έχουν αρχίσει να καταρρέουν, με πρώτα αυτά της ελλάδας και ιταλίας. Στην πορτογαλία μια ματιά στον πρωθυπουργό αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι έχει κρεμασμένη στο γραφείο του την προτομή του ινδάλματος μπαρόζο, ο οποίος μπαρόζο δεν θα ήταν καθόλου απίθανο να πάει για πρωθυπουργός όταν βαρεθεί τον μαβύ καιρό των βρυξελλών (ειδικά μετά το νέο μνημόνιο που πλεόν τους αγκαλιάζει). Στην ισπανία οι «σοσιαλιστές» ακόμα καλά κρατούν, αλλά με την σημερινή άνοδο των spreads και την ανεργία στο 21,5%, που θα πάει, θα τους φάμε κι αυτούς. Οι αναθέσεις των πρωθυπουργειών σε τεχνοκράτες δίνει κάποιες ενδείξεις προς αυτό το σενάριο αν και τελείως πρώιμες.

«Οι Διασπαστές»
Αφού το ευρώ δεν μπορεί να περικλείει τόσες πολλές ετερογενείς χώρες, ας το σπάσουμε στα δύο και να υπάρχουν πλέον δύο κατηγορίες. Το σενάριο είναι αρκετά προβληματικό, αφού υπάρχουν χώρες που δεν μπορούν να ανήκουν σε καμία από τις δύο κατηγορίες. Και βασικά όχι πολλές, αλλά μία, η γαλλία. Ανεξάρτητα από αυτό που θέλουν να πιστεύουν οι ίδιοι για την χώρα τους, η γαλλία είναι το ίδιο προβληματική με τα υπόλοιπα γουρουνάκια, αλλά απλά κρύβεται καλά πίσω από το μέγεθός της. Στην περίπτωση που οι γάλλοι μπουν τελικά στην Β’ κατηγορία, στην πρώτη θα παίζουν μόνο οι γερμανοί, οι ολλανδοί, οι αυστριακοί, οι φινλανδοί, άντε και κανένα outsider τύπου σλοβακία. Σε αυτήν την περίπτωση το πρόβλημα παέι ως εξής. Βασικός παίκτης του νομίσματος, θα είναι η γερμανία. Η γερμανία βασίζεται στις εξαγωγές. Οι εξαγωγές προϋποθέτουν φτηνό νόμισμα. Το Α’  ευρω θα πάει στου διαόλου αφού θα απαρτίζεται από χώρες που δεν εισάγουν, ενώ θα παρέχει τέτοια σιγουριά που όλοι θα παρατήσουν γουάν, δολλάριο και ελβετικό φράγκο για να στραφούν σε αυτό. Με ακριβό νόμισμα οι εξαγωγές της γερμανίας θα πάνε άπατες. Χωρίς εξαγωγές θα υπάρξει γερή ύφεση, οπότε το σενάριο αυτό το ξεχνάμε. Αν πάλι η γαλλία μπει στην πρώτη κατηγορία, το σημερινό πρόβλημα πάλι θα υφίσταται, μόνο που τώρα οι γερμανοί θα πρέπει να καλύψουν ολόκληρη την γαλλία, οπότε ξεχνάμε και αυτό το σενάριο.

«Οι Κλέφτες, Οι Απατεώνες, Τα Λαμόγια, Οι Συνωμότες, Οι Illuminatti, Οι Σιωνιστές και Εβραίοι, Οι Κινέζοι, Οι Αμερικάνοι, Οι Μασσόνοι και λοιπές Στωές»
Δεν υπάρχει καμία κρίση και όλα γίνονται για να αισχροκερδούν εις βάρος μας οι πολιτικοί και οι κολλητοί τους, οι τραπεζίτες, μαζί και όλο το κεφάλαιο. Όλα είναι φτιαχτά με απώτερο στόχο την υποδούλωσή μας. Εντάξει, ναι είπαμε, υπάρχει αισχροκέρδεια κι εκμετάλλευση αλλά κόψτε και κάτι...

Επειδή όλα τα παραπάνω σενάρια είναι χειρότερα το ένα από το άλλο, με εξαίρεση του σεναρίου των ενοποιητών (αν και εφόσον γίνει με ισότιμους πολιτικούς όρους και σε αντίστοιχο οικονομικό πλαίσιο), το καλύτερο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι οι εκλογές σε γαλλία, γερμανία να βγάλουν πιο σοσιαλιστικές κυβερνήσεις. Όχι ότι θα υπάρξουν σοβαρές λύσεις, αλλά όσο να’ναι,  μια στοιχειώδης διαλλακτικότητα θα υπάρχει.

ΥΓ. Εντάξει, αφού φτάσαμε ως εδώ, ας πούμε και εν συντωμία δύο πράγματα για τα δικά μας. Προφανώς η επιλογή του παπαδήμου ως πρωθυπουργού, δεν πρόκειται να αλλάξει πολλά πράγματα. Οι οικονομικές πολιτικές είναι ήδη προκαθορισμένες και πλέον υπάρχουν οι εξής δύο περιπτώσεις. Είτε κάποια νέα μέτρα θα εφαρμοστούν στο ήδη παραπαίων οικονομικό περιβάλλον, είτε θα μας αφήσουν να πάρουμε μια τριμηνιαία ανάσα και μετά τα κεφάλια πάλι μέσα.
Ο παπαδήμος, με τη σειρά του, αν ξεχάσουμε για λίγο ότι ο βασικός σκοπός του είναι η εφαρμογή του μνημονίου, μπορεί να παρουσιάσει ένα πιο έμπιστο προσωπείο προς τα έξω, ενώ προς τα μέσα θα πρέπει να επανεκκινήσει την λειτουργία του δημόσιου τομέα και να βάλει ένα stop στις παλιές καλές πελατειακές, πολιτικές πρακτικές. Αφ’ενός μόνος του δεν μπορεί να καταφέρει και πολλά και αφ’ετέρου ας μην ξεχνάμε ότι παρ’ότι παρουσιάζει ένα ακέραιο προφίλ και δεν λαϊκίζει, είναι ο πνευματικός πατέρας των greek statistics.
Στον λοιπό πολιτικό χώρο το μαλλιοτράβηγμα και το ξεκατίνιασμα έχουν ήδη αρχίσει εσωκομματικά, ενώ αναμένεται να ξεκινήσουν και ενδοκυβερνητικά (ποπ-κόρν κανείς;). Η πολιτική αυτήν την στιγμή δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της κοινωνίας και για αυτό θα αναγκαστεί να αλλάξει. Είναι σίγουρο ότι στις επόμενες εκλογές θα υπάρχουν πολλά μικρά κόμματα που θα οδηγήσουν σε βραχυπρόθεσμες συγκυβερνήσεις εώς ότου υπάρξει μια σημαντική αλλαγή, μέσα σε ένα διάστημα ενός ή δύο ετών, που θα σταθεροποιήσει το πολιτικό σύστημα. Απ’ό,τι φαίνεται οι νέες κατευθύνσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην δημιουργία ενός λαϊκά, δεξιού και ακροδεξιού μπλόκ, ενός φιλελεύθερου-νεοφιλελεύθερου μπλόκ, με την συμμετοχή της δεξιάς πτέρυγας του πασοκ και της αντίστοιχα αριστερής της νδ (μαζί και μάνο αν θα μπορούσε να είναι πιο διαλλακτικός) και ενός σοσιαλιστικού μπλοκ από την αριστερή πτέρυγα του πασοκ μαζί με κουβέλη και ίσως οικολόγους. Η αριστερά, πάλι, αφού έχει επιλέξει να απέχει από αυτήν την φαρσοκωμωδία, δεν αισθάνεται κάποια πίεση για αλλαγή και κινδυνεύει να μείνει απαρχαιωμένη σε ένα ελαφρώς εκμοντερνισμένο πολιτικό σύστημα (και για όποια νομίζει ότι το κκε είναι ούτως ή άλλως απαρχαιωμένο, προφανώς δεν ζεί στο σήμερα. Δεν ζεί στο 1928, άρα δεν μπορεί να καταλάβει).
Παρ’ό,τι η διαδικασία αυτή φαντάζει ως φυσιολογική και αναμενόμενη, υπάρχει μια θολή περίοδος ακυβερνησίας, στο διάστημα που θα χρειαστεί το πολιτικό σύστημα για να αλλάξει, μέσα από την οποία κανείς δεν έχει ιδέα τι μπορεί να προκύψει, οπότε καλό λέω, είναι μαζί με το ποπ-κόρν, να έχεις έτοιμο και ένα αεροπορικό εισιτήριο για οπουδήποτε, μην σε πιάσουν απροετοίμαστη.

ΥΓ2. Όλη αυτή η γκρίνια για το λαος στην καμμένη αυτή κυβέρνηση, είναι εντελώς μα εντελώς αδικαιολόγητη. Αν έχεις φτάσει στο σημείο να παίρνεις τον τζουτζούκ στα σοβαρά, που φοράει το πιο σοβαρό του προσωπείο και είναι πιο αστείος από ποτέ, τότε έχεις πρόβλημα. Επίσης, πραγματικά απορώ αν υπάρχει άνθρωπος που βλέπει το αστέρι τον αστέρη και δεν του έρχεται στο μυαλό ο παραδοσιακός καφενές, που όλοι παίζουν δηλωτή στοιχηματίζοντας συριανά λουκούμια.

Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2011

Έλλειμα ανταγωνιστικότητας κι εσωτερική υποτίμηση: Ψέματα και αλήθειες



-          Είναι αλήθεια ότι τα μεσογειακά γουρουνάκια έχουν πρόβλημα ανταγωνιστικότητας;
-          Είναι.
-          Είναι αλήθεια ότι για να την αυξήσουν πρέπει να κάνουν εσωτερική υποτίμηση;
-          Εφόσον θέλουν να παραμείνουν στην ευρωζώνη, είναι.
-          Άρα αναγκαστικά πρέπει να μειώσουν τους μισθούς τους. Σωστά;
-          Αυτό είναι το μεγαλύτερο ψέμα.
-          …! Μα ο Μίχας λέει εδώ κι εδώ ότι αυτή είναι η μόνη ουσιαστική και δίκαιη λύση.
-          Κι ο Μίχας τι είναι; Έχει σπουδάσει ή έχει κάποια σχέση με οικονομικά;
-          Όχι.
-          Ε, τότε;
-          Δηλαδή τι άλλο μπορεί να γίνει;
-      Κοίτα, ας ξεχάσουμε για λίγο το χρέος και τον τραπεζικό τομέα και ας το πάρουμε το θέμα από την αρχή. Αυτήν την στιγμή στην ελλάδα υπάρχει ένα πελατειακό κράτος (η σκύλα), όσον αφορά το δημόσιο και ένα τεράστιο καρτέλ (η χάρυβδη), όσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα και αυτό που επιχειρείται είναι το σκότωμα της σκύλας προς όφελος, τελικά, της χάρυβδης.
-         Ναι, αλλά η μείωση των μισθών αφορά τον ιδιωτικό τομεά, οπότε γιατί της χάρυβδης;
-         Η μείωση αφορά τους μισθωτούς και όχι τους επιχειρηματίες. Κατά αυτόν τον τρόπο υποτίθεται ότι θα μειωθούν οι τιμές, αφού το κόστος μιας επιχείρησης είναι πλέον μικρότερο, οπότε και θα γίνουν πιο φτηνά και άρα πιο ανταγωνιστικά τα ελληνικά προϊόντα. Κανείς όμως δεν φαίνεται να υπολογίζει ότι στην ελλάδα δεν υπάρχει ελεύθερος ανταγωνισμός (όπως τον εννοούν στα βιβλία τους οι νεοφιλελεύθεροι), οπότε τα κέρδη από μειώσεις θα πάνε κατευθείαν σε τσέπες.
-         Στις άλλες χώρες ισχύει το ίδιο;
-       Όχι. Στην ιταλία για παράδειγμα, υπάρχει η σκύλα η οποία είναι μεγέθους μολοσσού, αλλά δεν υπάρχει η χάρυβδη, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που υπάρχει στην ελλάδα. Γενικά οι ιταλοί τρέφουν το σύνδρομο της υποτέλειας στον αυτοκράτορα.
-          Αυτό πάλι που λες τι μπαρούφα είναι;
-      Δεν το λέω εγώ αλλά οι ίδιοι οι ιταλοί πολιτικοί επιστήμονες και δεν χρειάζεται να σου εξηγήσω τι είναι, το καταλαβαίνεις από μόνος σου. Απλά θα σου πω να ρίξεις μια ματιά στην ιδιοκτησία των ΜΜΕ από τον σίλβιο (νομίζω γύρω στο 92%) για να καταλάβεις πως επιβεβαιώνεται το σύνδρομο στην πράξη. Τώρα όσον αφορά την ισπανία και την πορτογαλία τα πράγματα είναι κάπως πιο ισορροπημένα, αλλά παρ’όλ’αυτά προβληματικά, όπως θα σου εξηγήσω πιο κάτω.
-         Κι αν έστω πούμε ότι αποχωρούμε από το ευρώ. Τότε τι συμβαίνει;
-       Αν αποχωρήσουμε πάει να πεί πως όλο το χρέος το ξεγράφουμε. Αν το ξεγράψουμε όμως κανείς δεν θα δεχτεί να μας ξαναδανείσει, για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον, οπότε θα πρέπει το δημόσιο να βγάζει πλεόνασμα, πράγμα όχι εξαιρετικά δύσκολο, αρκεί να σταματήσει τους εξοπλισμούς και την χρηματοδότηση της θείας κατοικίας.
-         Καλά εντάξει.
-      Το χειρότερο είναι πως θα μας μείνουν στο κεφάλι και η σκύλα και η χάρυβδη και μετά θα ζούμε το σπλάτερ ριμέϊκ του «χορεύοντας με τους λύκους». Γενικά σε αυτήν την συγκυρία, είναι μια καλή ευκαιρία να ξεφορτωθούμε και τους δύο παραπάνω, αλλά δεν βλέπω να συμβαίνει. Εγκυκλοπαιδικά πάντως, ενώ η έξοδος από το ευρώ παρουσιάζεται σαν κάτι τρομακτικό (και από μια άποψη είναι αφού οι εισαγωγές μετά θα είναι πανάκριβες) ταυτόχρονα έχει και μια θετική χροιά. Όπως εξηγεί εδώ ο Yeyati (thanx Mr. Eclectic) το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων που σουλατσάρει σε τραπεζοσοκολατοβιομηχανίες του εξωτερικού, μετά την όποια υποτίμηση θα θέλει να επιστρέψει στα πάτρια, αφού εκεί είναι που θα αξίζει περισσότερο. Τα δομικά προβλήματα όμως θα παραμείνουν. Άσε που άμα αποχωρήσουμε εμείς θα αναγκαστούν να αποχωρήσουν και τα άλλα γουρουνάκια.
-        Καλά οκ, άστο αυτό. Πες μου για την εσωτερική υποτίμηση. Πως μπορεί να γίνει χωρίς να μειωθούν οι μισθοί;
-      Το σκεπτικό είναι σχετικά απλό και το έχουμε ξανασυζητήσει εδώ. Αφού έχουμε ενιαίο νόμισμα και δεν μπορούμε να κάνουμε υποτίμηση, θα πρέπει να μειώσουμε τις τιμές σε σχέση με τις τιμές γερμανίας ή οι ελληνικές να αυξάνονται με ρυθμό μικρότερο από αυτόν των γερμανικών. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν γίνεται αφού οι γερμανοί είναι ανένδοτοι σε οτιδήποτε θα μπρούσε να αυξήσει τον πληθωρισμό τους, χώρια το ότι είναι απίστευτα βολεμένοι με την παρούσα κατάσταση.
-         Ναι αλλά πάλι για μείωση μισθών μιλάς.
-   Όχι απαραίτητα. Για να χρησιμοποιήσουμε λίγο τα οικονομικά που χρησιμοποιεί και η τρόϊκα, η ανταγωνιστικότητα μετριέται με έναν αφηρημένο δείκτη, το Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας ΜΚΕ. Όταν ο δείκτης αυτός είναι υψηλός τότε η ανταγωνιστικότητα είναι χαμηλή και το ανάποδο. Το ΜΚΕ ορίζεται ως η διαφορά ανάμεσα στο κόστος εργαζομένου (μισθός, ασφάλιση, παροχές κλπ) και στην παραγωγικότητα.

 (ΜΚΕ) ^= W^-A^

Τα καπελάκια δείχνουν ρυθμούς αύξησης, άρα μιλάμε για ποσοστά επί τοις εκατό, το W συμβολίζει το κόστος εργαζομένου και το Α την παραγωγικότητα. Το κόστος εργαζομένου μπορεί πολύ εύκολα να οριστεί, αφού κάποιος απλά χρειάζεται να προσθέσει νουμεράκια, ενώ η παραγωγικότητα προκύπτει μέσω περίπλοκων οικονομετρικών μοντέλων στα οποία πάντα υπάρχει ένα περιθώριο λάθους, ενώ τα δεδομένα που χρειάζεται να συλλέξει κανείς, είναι τόσα πολλά και περίπλοκα που είναι σχεδόν αδύνατο να μην καταλήξει σε ανακρίβειες (μια καλή ανάλυση μπορείς να βρεις εδώ). Όπως καταλαβαίνεις, η τρόϊκα ενδιαφέρεται για να μειώσει το W, ούτως ώστε να μικρύνει το ΜΚΕ και να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα, στα χαρτιά τουλάχιστον.
-          Οπότε έχουν δίκιο αυτοί που λένε πως θέλουν να μας κάνουν κίνα;
-          Γιατί να το κάνουν αυτό όταν αυτό το ρολάκι το παίζουν ήδη πολύ καλά οι σλοβακία και σλοβενία;
-     Σχετικά με το ΜΚΕ όμως, υπάρχει άλλη επιλογή; Το να προσπαθήσεις να αυξήσεις την παραγωγικότητα είναι φοβερά δύσκολο, αφού απαιτούνται επενδύσεις οι οποίες είναι ανύπαρκτες σχεδόν σε όλα τα γουρουνάκια.
-   Σωστό. Ένας, όμως, μέτριος, τριτοετής φοιτητής σε ένα οικονομικό πανεπιστήμιο, όχι ιδιαίτερα ριζοσπαστικό, με μια επιφανειακή γνώση των οικονομιών των γουρουνακίων θα έκανε το εξής. Θα διαχώριζε τα προϊόντα που παράγουν οι οικονομίες σε εμπορεύσιμα και μη-εμπορεύσιμα.
-         Δηλαδή μαύρα;
-      Όχι ρε. Η διαφοροποίηση των μεν από τα δε, γίνεται με βάση το αν μπορούν αυτά να πουληθούν σε μακρινές αποστάσεις. Π.χ. τα λαχανικά μπορούν να εξαχθούν άρα θεωρούνται εμπορεύσιμα, ενώ οι σπανακόπιτες ενός φούρνου στην Καλαμάτα είναι κομματάκι δύσκολο να πωλούνται στην Αλεξανδρούπολη, οπότε θεωρούνται μη-εμπορεύσιμες. Επειδή τα εμπορεύσιμα τείνουν να ταυτίζονται με τα εξαγώγιμα, θεωρείται ότι έχουν μεγαλύτερη παραγωγικότητα και είναι πιο ανταγωνιστικά από τα μη-εμπορεύσιμα. Με άλλα λόγια το Α των εμπορεύσιμων είναι μεγαλύτερο από το Α των μη. Οι μισθοί των δύο θεωρούνται εξισορροπημένοι…
-        Τι παπαριές είναι αυτές ρε;
-       … μιλάμε πάντα για οικονομικά της τρόϊκα, μην περιμένεις ρεαλισμό κι εσύ. Τέλος πάντων, επειδή η ελληνική, η ισπανική και η πορτογαλική οικονομία είναι προσανατολισμένες όλες προς τα μη-εμπορεύσιμα (πχ το κατασκευαστικό αμόκ στην ισπανία είναι κάτι τις μεγαλύτερο από το ελληνικό), η μετακίνησή τους προς την παραγωγή εμπορεύσιμων συνεπάγεται αύξηση ανταγωνιστικότητας χωρίς να χρειάζεται μείωση κανενός μισθού. Ειδικά στην περίπτωση της πορτογαλίας και της ελλάδας, που είναι και οι δύο πλούσιες χώρες σε πρώτες ύλες και γεωργία, ένα τέτοιο μοντέλο θα δούλευε μια χαρά. Του λόγου το αληθές, αυτή είναι και η διαπίστωση του Blanchard, γνωστού ακαδημαϊκού οικονομολόγου και αντιπροέδρου του ΔΝΤ σε μια έκθεσή του για την πορτογαλία. Για την ισπανία τα πράγματα είναι λίγο πιο σφιχτά αφού έχει ήδη μια υποτυπώδης βιομηχανία, αλλά παρ’όλ’αυτά έχει κάποια περιθώρια. Αυτή που είναι χαμένο κορμί είναι η ιταλία, αφού έχει ήδη βαριά βιομηχανία, αλλά ο σοσιαλισμός a la greq, του σίλβιο, τους καταράκωσε.
Φυσικά δεν είναι όλα τόσο εύκολα. Έστω ότι γινόταν κάτι τέτοιο και όλοι αρχίζαμε να ασχολούμαστε με την γεωργία και την ενέργεια (ηλιακή, αιολική κλπ) και το κάναμε τόσο καλά που είχαμε περισσότερες εξαγωγές παρά εισαγωγές. Ακόμα κι έτσι, σε ένα τόσο ευνοΪκό σενάριο, υπάρχει ένα δεσμευτικό όριο που ακούει στο όνομα «Θεώρημα των Balassa-Samuelson». Οι Μπαλάσσας και Σαμουηλόπουλος έφτιαξαν ένα θεώρημα για να εξηγήσουν γιατί οι ανεπτυγμένες χώρες είναι πιο ακριβές, πράγμα το οποίο ισχύει πχ για τις ΗΠΑ, αλλά όχι για την Γερμανία (ούτως ή άλλως, όμως οι οικονομικές θεωρίες είναι πιθανά ενδεχόμενα και σε καμία περίπτωση νόμοι).
Κατά το θεώρημα αυτό, οι οικονομίες που στηρίζονται σε προϊόντα με υψηλή παραγωγικότητα, έχουν κατά βάση υψηλές τιμές οπότε το επιχείρημα της αύξησης ανταγωνιστικότητας, που λέγαμε παραπάνω, πάει περίπατο (το οποίο δυστυχώς δεν θα μπορούσα να στο εξηγήσω χωρίς να σου αραδιάσω καμια δεκαριά εξισώσεις). Η μόνη περίπτωση για να διατηρηθεί το πλεονέκτημα της ανταγωνιστικότητας, είναι να αυξάνει το εργατικό δυναμικό με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτό των επενδύσεων, οπότε και οι μισθοί να πάνε άπατοι.
-         Μα καλά μου μιλάς τόση ώρα για να μου πεις ότι οι μισθοί πάλι θα πρέπει να είναι χαμηλοί;
-       Η διαφορά όμως τώρα δεν έχει να κάνει τόσο με ανταγωνιστικότητα, ούτε με ελλείματα σε εμπορικά ισοζύγια και τρέχουσες συναλλαγές, αλλά με το ότι θα είμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην αυτάρκεια.
-          Οπότε δηλαδή επιστροφή πισω στα κτήματα του παππού;
-          Επίσης, όχι απαραίτητα. Μια σχετική ανάλυση μπορείς να δεις εδώ (thanx to themosst).
-          Καλά ρε τον δοξιάδη τι μου τον έβαλες τώρα; Το γυρνάμε σιγά σιγά σε νεοφιλελευθερισμό;
-    Γιατί η αλέκα λέει άλλα πράγματα; Η πρόταση αυτή μπορεί να συμβεί υπο οποιοδήποτε πολιτικό καθεστώς είτε φιλελεύθερο, είτε σοσιαλιστικό, είτε κομμουνιστικό. Μπορεί να συμβεί είτε σε καθεστώς μεγαλοεπιχειρήσεων είτε σε καθεστώς μικρών ομάδων, είτε κεντρικά σχεδιασμένο. Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός σε αυτό. Και ένας άλλος λόγος που βάζω σαν παράδειγμα τον δοξιάδη έχει να κάνει με το ότι σε κάποια πράγματα (όπως στην προκείμενη περίπτωση) υπάρχει σύμπνοια του συνόλου των οικονομολόγων ανεξαρτήτως πεποιθήσεως.
-         Κι αν είναι τόσο απλά τα πράγματα, γιατί δεν γίνονται πράξη;
-   Γιατί παρ’ό,τι πλασάρεται ο οικονομολόγος ως αυτός που παίρνει τις τελικές αποφάσεις, τελικά αποδεικνύεται ότι το πράγμα είναι κατεξοχήν πολιτικό. Όπως και η κρίση είναι πρωτίστως πολιτική παρά οικονομική. Ακόμα και οι προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις, η αριστερά τέλος πάντων, που έχουν μοναδική ευκαιρία για να αναδειχθούν, όπως είναι έτσι πολυδιασπασμένες, ανταγωνίζωνται μεταξύ τους λες και λειτουργούν σε ένα καπιταλιστικό πλαίσιο ελεύθερης αγοράς των κομμάτων, αυτοαναιρόντας έτσι την ίδια τους την ύπαρξη…
-        Καλά μην βάλεις και τα κλάμματα.
-        … και φυσικά η κρίση είναι κατ’επέκταση και κοινωνική, αφού, αρέσει δεν αρέσει, οι πολιτικοί είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας τους, αφού η νοοτροπία που κουβαλάνε οι ίδιοι ελάχιστα απέχει από αυτή των εκλογικών σωμάτων τους. Αλλά τώρα μπαίνουμε σε άλλα χωράφια. Αυτά ας στα πει καλύτερα ένας πολιτικός επιστήμονας ή κοινωνιολόγος.



Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011

Χρηματοπιστωτικός πανικός: Ένας απλός τρόπος για να καταστρέψεις το τραπεζικό σύστημα



Παρ’ό,τι ζούμε σε μια περίοδο πτωχοτραπεζοκρατίας (όπως λέει κι ο συμπαθής Βαρουφάκης), παρά το γεγονός ότι οι ιδιωτικές τράπεζες, ειδικότερα οι επενδυτικές, τα έκαναν μούσκεμα προκαλώντας την κρίση του 2008, με τις επακόλουθες συνέπειές της, παρά το ό,τι αποτελούν τον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος και γι’αυτό έχουν την ανοχή της όποιας πολιτικής ηγεσίας, το τραπεζικό σύστημα είναι φοβερά εύθραυστο και δεν χρειάζεται παρά μια συντονισμένη ενέργεια για να καταρρεύσει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.
Ο μεγαλύτερος εφιάλτης του κάθε τραπεζίτη ακούει στο όνομα χρηματοπιστωτικός πανικός. Από μόνη της η λέξη «πανικός» δεν αφήνει πολλά περιθώρια για σχολιασμό. Η εικόνα είναι αντίστοιχη με επιδρομή στα super market στις ντάνες με τα γάλατα, μόνο που στην συγκεκριμένη περίπτωση αντί για γάλα έχουμε καταθέσεις, οπότε το παιχνίδι χοντραίνει. Για να γίνει όμως κατανοητό το πως ένας τέτοιος πανικός φέρνει τα πάνω κάτω, καλύτερα να δούμε πρώτα το πως λειτουργεί μια τράπεζα.
Ενώ η πρώτη τράπεζα δημιουργήθηκε στην Ολλάνδία περί τον 15ο αιώνα, η σημερινή τους λειτουργία διαμορφώθηκε τον 19ο  αιώνα στην Αμερική όπου οι χρυσοθήρες έψαχναν ένα ασφαλές μέρος για να διαφυλάξουν τον χρυσό τους και έχει ως εξής. Έστω ότι ένα άτομο, ο Κακομοίρης Α’, παίρνει τον πρώτο του μισθό, έστω 100 ευρω κι αντί να τα βάλει κάτω από το στρώμα του, θέλει να τα καταθέσει σε μια τράπεζα για να πάρει κι αυτόν τον τόκο που του υπόσχονται. Καταθέτει, λοιπόν, τα 100 ευρω στην EuroΕκμετάλλευση. Η συγκεκριμένη τράπεζα, έχει αυτά τα λεφτά στα ταμεία της για τα οποία πρέπει να πληρώσει έναν τόκο μετά από 6 μήνες, οπότε πρέπει να βρεί έναν τρόπο για να καλύψει τον τόκο και επιπλέον να βγάλει κέρδη. Έτσι, βρίσκει ένα άλλο άτομο που έχει ανάγκη να πάρει δάνειο, τον Κακομοίρη Β’, και του δανείζει τα 90 από τα 100 ευρω που έχει στα ταμεία της (το γιατί δανείζει 90 και όχι 100 θα το δούμε πιο κάτω) με επιτόκιο, φυσικά, μεγαλύτερο από αυτό με το οποίο πληρώνει. Την συγκεκριμένη στιγμή, λοιπόν, ενώ έχουν παραχθεί 100 ευρω, κυκλοφορούν στην γύρα 190, 100 του Κακομοίρη Α’ και 90 του Κακομοίρη Β’.
Στη συνέχεια ο δεύτερος, έστω ότι αποφασίζει τελικά να μην ξοδέψει τα λεφτά του δανείου, αλλά να τα καταθέσει σε μια άλλη τράπεζα, την AlphaΛήσταρχος. Η τράπεζα αυτή έχει τώρα στα ταμεία της 90 ευρω και ψάχνεται να τα δανείσει, οπότε και εμφανίζεται ο Κακομοίρης Γ’, που δανείζεται 81 ευρω. Ξαφνικά, ενώ εξακολουθούν να έχουν παραχθεί 100 ευρω, στην γύρα κυκλοφορούν πλέον 271 ευρω και το σερί συνεχίζεται. Ο Κακομοίρης Γ’ καταθέτει τα 81 ευρω στην Εθνική Τοκογλυφία της Ελλάδος (ΕΤΕ), η οποία δανείζει 72,9 ευρω στον Κακομοίρη Δ’ κ.ο.κ. Με αυτόν τρόπο αυξάνεται το χρήμα που έχει καθείς στην τσέπη, αυξάνεται έτσι και η κατανάλωση που σπρώχνει και την παραγωγή προς τα πάνω, με μια μικρή, μόνο, λεπτομέρεια. Παρ’ότι αυξάνεται τελικά η παραγωγή και μαζί και οι μισθοί, σχεδόν όλοι είναι πλέον χρεωμένοι και τρέχουν να καλύψουν τις οφειλές τους. 
Η πρακτική αυτή θα μπορούσε θεωρητικά να συνεχιζόταν ατέρμονα, αλλά προφανώς πρέπει να υπάρχει ένα όριο στην δημιουργία χρήματος από αέρα κοπανιστό και γι’αυτό κάνει την εμφάνισή της σε αυτό το σημείο, ο μπάτσος των τραπεζών, η Κεντρική Τράπεζα. Στην προσπάθειά της να ελέγξει τον αριθμό των δανείων που χορηγούν οι τράπεζες, θέτει σαν όρο ένα συγκεκριμένο ποσοστό καταθέσεων που οι τράπεζες υποχρεούνται να κρατήσουν με το ζόρι στα ταμεία τους. Στο παραπάνω παράδειγμα το ποσοστό αυτό είναι ίσο με το 10% των καταθέσεων. Προφανώς η Κεντρική Τράπεζα, δεν ενδιαφέρεται να ελέγξει αυτήν την εκ φύσεως φούσκα, αλλά τον πληθωρισμό. Αν ξαφνικά οι τράπεζες δανείζουν τα πάντα στους πάντες, η κατανάλωση θα εκτοξευθεί, όπως θα κάνουν και οι τιμές. Όταν η κεντρική θεωρεί ότι το ζήτημα με το πόσα λεφτά κυκλοφορούν έχει ξεχειλώσει, αυξάνει το ανωτέρω ποσοστό και αντιθέτως. Σίγουρα είναι ένας ανεπαρκής τρόπος για να ελέγχει κανείς αυτό το σύστημα, αλλά είναι και ο μοναδικός.
Με αυτόν τρόπο, οι τράπεζες έχουν τον πρώτο λόγο σε μια οικονομία, καθιστώντας την κατάρρευσή τους ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι, που είναι, όμως, πολύ εύκολο. Αν μια βροχερή, φθινοπρωρινή μέρα οι καταθέτες νοιώσουν μια ελαφρά αδιαθεσία και για κάποιον απροσδιόριστο λόγο μαζευτούν όλοι οι Κακομοίρηδες και ζητήσουν να κάνουν ανάληψη όλο το ποσό των λογαριασμών τους, οι τράπεζες δεν θα έχουν να δώσουν μία, αφού τα λεφτά του ενός Κακομοίρη τα έχουν δανείσει στον άλλο. Έτσι, πολύ απλά, με μία συντονισμένη ενέργεια, γράφεται ο επικήδειος του τραπεζικού συστήματος. Να’μαστε καλά να το θυμόμαστε.
Φυσικά δεν πρόκειται για καμία ευχάριστη κατάσταση, αφού όλοι ανεξαιρέτως θα χάσουν τις καταθέσεις τους, όπως και συνέβη στο κραχ του 1929. Όλοι; Ε, καλά κι εσύ τώρα... Όπως και να έχει, το όλο πράγμα λειτουργεί με τις προδοκίες του κόσμου. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η κατάρρευση των χρηματιστηρίων δημιούργησε συνθήκες πανικού, όπου όλοι θεώρησαν ότι θα χάσουν τα λεφτά τους και γι’αυτό έτρεξαν στις τράπεζες για να τα αποσύρουν και να τα κλειδαμπαρώσουν στο σεντούκι τους, προκαλώντας έτσι οι ίδιοι, αυτό που φοβόντουσαν. Κάτι σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Η σύγκριση όμως του ’29 με το σήμερα, είναι αν μη τι άλλο γελοία. Σαν να συγκρίνεις έναν χρηματιστή της Wall str. με έναν πακιστανό λαθρομετανάστη στην Αθήνα. Ναι, και οι δύο είναι άνθρωποι (με μια μικρή επιφύλαξη για τον πρώτο). Η φαρσοκωμωδία σήμερα βρίσκεται στο ότι οι τράπεζες δεν χρειάστηκαν την βοήθεια κανενός πανικού για να καταρρεύσουν . Τα κατάφεραν μόνες τους. Μέσα σε όλη αυτήν την αλυσίδα δανεισμού, ένας δανειζόμενος δεν κατάφερε να πληρώσει και ξεκίνησε το ντόμινο (προφανώς δεν συνέβη τόσο απλοϊκά, αλλά το νόημα είναι το ίδιο). Κι αν δεν βλέπουμε καμία τράπεζα να κλείνει, είναι επειδή οι (μικρο)πολιτικοί «ηγέτες», αποφάσισαν να κάνουν πλάτες στο τραπεζικό σύστημα. Αν τυχόν αφηνόταν σήμερα μια τράπεζα να κλείσει (βλ. Dexia) δεν υπάρχει κανείς που να εγγυηθεί ότι δεν θα τρέξει κανείς να αποσύρει τα λεφτά του, προκαλώντας καταστάσεις ανάλογες του ’29 και ακριβώς σε αυτό το σημείο πατάνε οι τραπεζίτες και ψιλοδουλεύουν τους (μικρο)πολιτικούς.
Περνώντας στα δικά μας, στην ελλάδα η οικονομία σηκώνει 2,5 μεγάλες τράπεζες (δεν το λέω εγώ, αλλά ο CEO της AlphaBank και μάλιστα σε εποχές χρυσές, το 2005). Με βάση όλα τα παραπάνω και το ό,τι αντί για 2,5 έχουμε τουλάχιστον 5 μεγάλες και άλλες τόσες μικρές τράπεζες, μπορεί να καταλάβει κανείς για το πως και γιατί έχουμε φτάσει σε αυτήν την κατάσταση. Η γερμανική πρόταση σε αυτό το χάλι, η οποία μπορεί να μην είναι ουσιαστική αλλά είναι πάντα η πιο λογική, λέει κούρεμα του χρέους προς τις τράπεζες, μια λύση που θα πονέσει τόσο τις εσωτερικού όσο και τις εξωτερικού (σε διαφορετικό βαθμό και με διαφορετικό τρόπο, εννοείται). Η ελληνική κυβέρνηση και διάφοροι επιφανείς τραπεζίτες (βλ. Παπαδήμος) αρνούνται πεισματικά, αφού θα οδηγήσει (λένε) σε κατάρρευση το δικό μας τραπεζικό σύστημα.
 Προφανώς το να σκεφτούν ότι μπορούν να εγγυηθούν καταθέσεις π.χ. μικρότερες των 100.000 ευρω ή να καλύψουν έστω μέρος της χασούρας των τραπεζών, γλυτώνοντας όμως αρκετά, είναι κάτι που ανήκει σε άλλη γωνιά του γαλαξία και είναι σαφώς προτιμότερο την χασούρα των τραπεζών, εν μέσω αυτής της κρίσης (π.χ. η μετοχή της Πειραιώς σήμερα 10/10/11, έφτασε το αστρονομικό ποσό των 0,30 ευρω. Με 3 ευρω έχεις δέκα μετοχές. Πιο πρακτικό θα ήταν, νομίζω, να τις πουλάνε στο περίπτερο μαζί με τις τσίχλες), να την πληρώσει η πραγματική οικονομία με φόρους, εισφορές, λογαριασμούς ΔΕΗ κλπ. Αν είναι να μην μας μείνει στο τέλος, ούτε φράγκο για δείγμα, μήπως να μαζευόμασταν όλοι μαζί, μια βροχερή, φθινοπωρινή μέρα για έναν καφέ και μετά να κάνουμε μια ομαδική ανάληψη;      
  

Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011

Η τρύπα ρευστότητας των τραπεζών κι ο δρόμος προς την χρεοκοπία (από την αρχή)



    Αφού η εβδομάδα πέρα από τους όποιους τραμπουκισμούς στο σύνταγμα, ξεκίνησε με πίνακες και σχεδιαγράμματα, άκρως κωμικοτραγικά, πώς θα ήταν δυνατόν να ξεφύγουμε εδώ, από αυτό το trend; Σε αντίθεση όμως με το, επίσης, trend της υπερ-πληθώρας αναλύσεων περί χρεοκοπίας και των πιθανών αποτελεσμάτων της, προτιμότερο είναι να κάνουμε μια επανάληψη για το πώς βρεθήκαμε εδώ, χρησιμοποιώντας (τι άλλο;) μερικά σχεδιαγράμματα.
Στα παρακάτω φαίνονται οι ροές χρημάτων των τριών μεγάλων παικτών της ελληνικής οικονομίας. Του κράτους, των ελληνικών τραπεζών και του ιδιωτικού τομέα. Επειδή η ελλάδα, καλώς ή κακώς, δεν λειτουργεί και δεν υπάρχει μέσα σε μια δική της ζώνη ρεαλισμού, χρήσιμο, λέω, είναι να βάλουμε και μερικές ροές από και προς το εξωτερικό και πιο συγκεκριμένα από και προς τις τράπεζες εξωτερικού, την ΕΚΤ, τις πολυεθνικές και τις off-shore εταιρίες «μας». Με μπλε είναι οι ροές στο εσωτερικό, καθώς και οι εισροές από το εξωτερικό και με κόκκινο οι ροές προς τα έξωθεν.
Ας ξεκινήσουμε να δούμε πως λειτουργούσε τόσο καιρό η ελληνική οικονομία, ξεκινώντας από τον πιο δυνατό παίκτη της, το κράτος, στο πρώτο σχεδιάγραμμα.

Το κράτος σαν βασικές ροές εσόδων, έχει τους φόρους μαζί με τον δανεισμό μέσω ομολόγων είτε από το εξωτερικό, είτε εγχώρια μέσω του τραπεζικού τομέα. Οι ροές των εξόδων του, περιλαμβάνουν τις διάφορες δημόσιες δαπάνες και τους τόκους από τον δανεισμό, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί σαν αγωγός μεταξύ ΕΚΤ και εγχώριων τραπεζών αφού αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει τις εντολές που λαμβάνει από την ΕΚΤ σχετικά με τη ρύθμιση της προσφοράς χρήματος. Είτε τροφοδοτεί τις τράπεζες με ρευστό, είτε τις υποχρεώνει να κρατάνε στα ταμεία τους μεγαλύτερο ποσοστό καταθέσεων, το οποίο οι ίδιες δεν θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να δανείσουν το κοινό.
Στην δική μας περίπτωση με το που αναλαμβάνει ο ΓΑΠ την πρωθυπουργία, το φθινόπωρο του 2009 κάνει μεγαλεπήβολα πλάνα, σχετικά με την αναδιαμόρφωση, εξυγίανση, ή πες το όπως αλλιώς θες, της ελληνικής οικονομίας. Η κατάσταση μέχρι εκείνη την στιγμή, περιλάμβανε ένα κράτος το οποίο συντηρούσε τον ιδιωτικό και τον τραπεζικό τομέα, δανειζόμενο μεγάλα ποσά από το εξωτερικό. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, ας πάμε στα δύο επόμενα διαγράμματα.



Το ανω διάγραμμα είναι αυτό των εκροών και εισροών του ιδιωτικού τομέα. Με μια παραγωγή παραπέουσα, οι ουσιαστικές εισροές έρχονται από το κράτος και από έναν υπερδανεισμό από το τραπεζικό σύστημα. Η κατανάλωση είναι στοχευμένη κυρίως προς ξένα προϊόντα (όχι ότι υπάρχει και καμιά άλλη επιλογή), με αποτέλεσμα μεγάλη εκροή προς αλλοδαπές εταιρίες για την αποπληρωμή των εισαγωγών. Ταυτόχρονα, ένα μεγάλο ποσό από τις μεγαλύτερες ελληνικές εταιρίες μεταφέρεται στις παράκτιες θυγατρικές τους, οι οποίες δείχνουν εικονικά έσοδα, τα οποία δημιουργήθηκαν εγχώρια και είναι αφορολόγητα ή τυχαίνουν χαμηλότερης φορολόγησης από το να έμεναν εντός συνόρων.
Το τρίτο διάγραμμα του τραπεζικού τομέα, συμπληρώνει την εικόνα, προσθέτοντας τις ροές από και προς τις τράπεζες του εξωτερικού.

Για να επιστρέψουμε στο story μας, λίγο πριν γίνουν οι εκλογές του 2009, ο ιδιωτικός τομέας είναι ήδη κατά πολύ χρεωμένος στον τραπεζικό τομέα και ποντάρει πολύ στις κρατικές δαπάνες (όποια μορφή κι αν έχουν), ενώ ταυτόχρονα με την υψηλή κατανάλωση δημιουργεί μεγάλο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο (εξαγωγές – εισαγωγές). Οι τράπεζες από την άλλη, έχουν μεγάλο άνοιγμα σε επισφαλή δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα (πράγμα για το οποίο είναι οι ίδιες υπεύθυνες), αλλά από παγκόσμια κρίση δεν πολυκαταλαβαίνουν αφού δεν έχουν εκτεθεί ιδιαίτερα σε τοξικά. Έχουν κάπως μετριαστεί οι ροές από τις μητέρες-τράπεζες του εξωτερικού, αλλά το μεγάλο άγχος είναι αν θα τα πάρουν πίσω από τους ιδιώτες. Το κράτος, επί Κωστάκη, δίνει ασύστολα σε αυτούς που έδινε ούτως ή άλλως,  κι ενώ οι δαπάνες του αρχίζουν να ξεφεύγουν κατά πολύ από τα όρια της Συνθήκης του Μάαστριχτ (επιτρεπόμενο όριο ελλείματος το 3% του ΑΕΠ), σχεδιάζει ταυτοχρόνως πακετάκι προς τις τράπεζες του ύψους των 25 δισ.
Μέσα σε όλο αυτό το όχι και τόσο ευχάριστο κλίμα, έρχεται ο ΓΑΠ και το επιτελείο του για να «σώσουν» την παρτίδα. Κάτι το φούσκωμα του ελλείμματος, κάτι η αποκάλυψη για τα μαγειρέματα των προηγούμενων, η ελλάδα ξαφνικά φαίνεται να χρωστάει τα κέρατά της. Κατά την πιο καλόπιστη άποψη, ο ΓΑΠ, επειδή δεν μπορεί να «εξυγιάνει» την ελληνική οικονομία από μόνος του, βάζοντάς μας σε αυτό το πολυπόθητο νεοφιλελεύθερο μπλόκ (που φυσικά δεν μας ρώτησε και κανείς αν θέλουμε να μπούμε), κινεί γη και ουρανούς έτσι ώστε τα απαραίτητα μέτρα να φανούν ότι έρχονται εκ των έξω (λέγε με τρόϊκα). Εκτός του ότι στην καλόπιστη αυτή περίπτωση αναδυκνείεται το μεγαλείο της ευφυίας του ΓΑΠ, σε IQ κάτι τις παραπάνω του ραν-ταν-πλαν, δημιουργεί σοβαρές επιπτώσεις και για τους τρεις παίκτες της οικονομίας.
Από την πλευρά του κράτους, στο πρώτο διάγραμμα, οι ροές από και προς τις τράπεζες του εξωτερικού διακόπτονται. Πανικοβάλ για τους ξένους τραπεζίτες από τα κρατικά ομόλογα που παίρνουν τον κατήφορο, σιγά μην αγοράσουν και νέα. Ταυτόχρονα κόβονται και οι ροές μεταξύ εγχώριων κι αλλοδαπών τραπεζών και όλοι αρχίζουν να ζορίζονται. Ο πανμέγιστος ΓΑΠ όμως, έχει ήδη φροντίσει γι’αυτό. Υπάρχουν τα δάνεια από ΔΝΤ που θα μας καλύψουν μέχρι να φτιάξουμε το τσαρδί μας. Και πως θα το φτιάξουμε; Θα ανοίξουμε την αγορά στον ιδιωτικό τομέα, θα κόψουμε τις παροχές, θα κάνουμε λίγη υπομονή «και ξανά προς την δόξα τραβά». Με το που ρίξουμε το έλλειμμα και σταθεί λίγο στα πόδια του ο ιδιωτικός τομέας, θα ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των αγορών και ποιος μας πιάνει.
Σε αυτό το σημείο κρίσιμο είναι να σχολιαστεί το σχέδιο, το οποίο, πολύ απλά, ήταν ανύπαρκτο, τουλάχιστον σε δεύτερο επίπεδο. Το ότι δεν ευόδωσε είναι προφανές. Θα μπορούσε να πει κάποιος, κάνοντας το δικηγόρο του διαβόλου, ότι η αποτυχία του οφείλεται στους φοροφυγάδες έλληνες και στην λευκή απεργία των εφοριακών, στους ανυπάκοους ταξιτζήδες, φαρμακοποιούς και λοιπούς που δεν εφαρμόζουν το σχέδιο και ας υποθέσουμε για μια στιγμή πως έχει δίκιο. Το ότι, όμως, κάποιος σχεδιάζει να εξυγιάνει μια οικονομία, η οποία λειτουργεί από το ’74 στηριζόμενη στις οικοδομικές εργασίες,  με το απλά να ανοίξει κάποια δευτερεύοντα επαγγέλματα, όπως οι φορτηγατζήδες, συγκριτικά με τον πρωτογενή τομέα (γεωργία κλπ), ενώ ταυτοχρόνως διστάζει να τα βάλει με την πελατειακή του βάση (μεγάλο μέρος μονίμων του δημοσίου), είναι με όσο το δυνατόν πιο καλόπιστη διάθεση, τουλάχιστον ηλίθιο.
Ο ΓΑΠ το βλέπει όλο αυτό, αλλά είναι αργά για να κάνει πίσω. Για κάποιες μαλακίες το reset δεν είναι διαθέσιμο. Παρ’όλ’αυτά, έχει ένα τελευταίο χαρτί να παίξει. Ο Τρισές πείθεται να αφήσει για λίγο το manual στην άκρη, που αναφέρει ότι η ΕΚΤ πρέπει να φροντίζει πάση θυσία για τον πληθωρισμό δεν πα να βουλιάζει ολόκληρη η ΕΕ, και αρχίζει να στέλνει ρευστό προς την ελληνική οικονομία. Το αποτέλεσμα έχει δύο ερμηνείες. Κατά την πρώτη, αυτή της κυβερνήσεως, ο σκοπός ήταν να δωθεί το ρευστό στους ιδιώτες, μέσω των τραπεζών, έτσι ώστε να ζωντανέψει λίγο η κίνηση της αγοράς, μπας και αρχίσει να αυξάνει λίγο το ΑΕΠ και πείσουμε κανέναν ότι πήραμε τα πάνω μας. Ακόμα κι αυτό το κοντόφθαλμο σχέδιο, όμως, πέφτει σε σκόπελο που ακούει στο όνομα τράπεζες. Οι τελευταίες βρίσκονται σε μεγάλη παράκμα. Ενδεικτικός είναι ο ενιαίος ισολογισμός των Alpha και Eurobank, οι οποίες μαζί έχουν επισφάλειες 100 δισ. και καταθέσεις 80 δισ. Αν προστεθούν και τα 13,5 δισ. σε κρατικά ομόλογα, τότε είναι μέσα σχεδόν 35 δισ. Οι τράπεζες όπως θα έπρεπε να ήταν αναμενόμενο, κρατούν όλο αυτό το  ρευστό (όχι ότι ήταν και κάποιο σπουδαίο νούμερο) για την πάρτυ τους και κλείνουν την κάνουλα προς το κοινό κι έτσι μένουμε όλοι με έλλειψη ρευστότητας. Κατά την δεύτερη ερμηνεία, το πακετάκι αυτό πήγαινε κατευθείαν για να καλύψουν τις τρύπες τους οι τράπεζες, αλλά προφανώς με μηδενικό αποτέλεσμα.
Γυρνώντας πίσω στα διαγράμματα, ο ιδιωτικός τομέας, στον οποίο έχουν πέσει όλα τα φώτα πάνω του, στερείται ροών αφού πλέον από τράπεζες δεν μπορεί να δανείζεται, ενώ για τις δημόσιες δαπάνες έχουν πέσει τίτλοι τέλους. Την ίδια στιγμή, όποιες δυνάμεις είχε για να ορθοποδήσει μόνος του, του τις ρουφάνε οι φόροι. Οι τράπεζες, στο δικό τους διάγραμμα, έχουν κρατήσει τις περισσότερες ροές ανοιχτές, οι οποίες όμως δεν είναι αρκετές για να συντηρηθούν εν ζωή. Η μόνη ροή κομμένη προ πολλού, είναι από τις τράπεζες του εξωτερικού (η οποία έιναι και η πιο βασική), οι οποίες αντιμετωπίζουν ακριβώς το ίδιο πρόβλημα, αλλά σε πολύ μεγαλύτερα μεγέθη. Ανεξαρτήτως όμως αυτού, οι τράπεζες έχουν το πρωτέρημα ότι δεν μπορούν να κλείσουν, διαφορετικά θα προκαλέσουν συστημική κρίση. Κι έτσι ο κλήρος πέφτει στον ιδιωτικό τομέα και στο κράτος.
Η κατάσταση στο τελευταίο έιναι λίγο πολύ γνωστή, όπως είναι και η συνέχεια της ιστορίας. Ο ΓΑΠ παίρνει πόδι κι αναλαμβάνει ο Μπενίτο βάζοντας σε κίνηση το παλιό καλό πελατειακό κράτος, φορώντας το σωσίβιο και περιμένοντας την πρόσκρουση, ενώ οι έξω προσπαθούν να βρουν την πιο φτηνή, σε πολιτικό κόστος, λύση, εθελοτυφλώντας μπροστά στο ναυάγιο της ΕΕ.

PS1 Στους συνωμοσιολογάκηδες, το παραπάνω story θα φαίνεται αθώο και μπορεί και να είναι. Ούτως ή άλλως, εξ αρχής ειπώθηκε ότι είναι το πιο καλόπιστο σενάριο, αλλά είναι και αρκετά πιθανό. Παρ’όλ’αυτ’α, όποιο σενάριο κι αν κοιτάξει κανείς, το set up παραμένει το ίδιο.

PS2 Στοιχηματάκι κανείς για το αν θα δηλώσουμε επισήμως χρεοκοπία, πριν ή μετά τις εκλογές;





Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2011

Εσωτερική χρεοκοπία;

  Πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Βιλιάρδου, όπως αναδημοσιεύτηκε από το youpayyourcrisis. Εις βάθος ανάλυση του σεναρίου χρεοκοπίας. Η βασική ιδέα είναι ότι το κράτος κρατιέται στον ορό για να αποφευχθεί η όποια κρίση από παύση πληρωμών στο εξωτερικό, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει στάση πληρωμών προς το εσωτερικό της χώρας. Πιο λιανά, χρεοκοπία για μας, αλλά όχι για τους άλλους. Προσωπική ένσταση για το αν μπορεί να διατηρηθεί αυτό το status για πολύ ακόμα, αφού η χρεοκοπία προς άπαντες είναι προ των πυλών. Το άρθρο είναι μεγαλούτσικο μεν, αλλά περιεκτικότατο και διαφωτιστικότατο δε.


Πηγή: sofokleous 10
B. Bιλιάρδος
Πιθανολογούμε ότι, η Ελλάδα θα διατηρηθεί στην Ευρωζώνη, θα ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί χωρίς να χρεοκοπεί, ενώ ταυτόχρονα θα υφίσταται όλα τα δεινά της στάσης πληρωμών
Πάρα πολλές φορές ευρισκόμαστε αντιμέτωποι με ερωτήσεις, σχετικά με το τι ακριβώς είναι η χρεοκοπία. Η απάντηση μας είναι ότι, ένα κράτος πτωχεύει όταν δεν μπορεί να πληρώσει τους δανειστές του - αυτούς δηλαδή που διαθέτουν ληξιπρόθεσμες υποσχετικές πληρωμής (ομόλογα), οι οποίες αφορούν είτε τόκους, είτε χρεολύσια (δόσεις). Γράφουμε δανειστές και όχι πιστωτές, επειδή υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ τους. Οι πιστωτές είναι δυνατόν να είναι προμηθευτές του δημοσίου, οι οποίοι δεν έχουν κρατικά αξιόγραφα στην κατοχή τους – οπότε μπορεί να επιβάλλουν την πτώχευση, όπως και στις επιχειρήσεις, μόνο αφού δικαιωθούν τελεσίδικα από κάποιο δικαστήριο, εκδώσουν διαταγή πληρωμής κλπ.
Περαιτέρω, δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της πτώχευσης μίας επιχείρησης και ενός κράτους – όπου, στην περίπτωση της επιχείρησης, οι δανειστές είναι συνήθως τράπεζες (πιστωτές οι προμηθευτές της, το προσωπικό κλπ.). Αντίθετα όμως με τις επιχειρήσεις, τα κράτη δεν μπορούν να κλείσουν δηλώνοντας χρεοκοπία, ενώ δεν υπάρχει Πτωχευτικό Δίκαιο και δεν μπορεί να διορισθεί σύνδικος πτώχευσης – ο οποίος θα πουλούσε όλα τα περιουσιακά στοιχεία τους κράτους, θα πλήρωνε με αυτά μέρος των υποχρεώσεων του και θα το εκκαθάριζε (έκλεινε).
Στη θέση του συνδίκου πτώχευσης, αλλά με εντελώς διαφορετικό τρόπο, υπεισέρχεται το ΔΝΤ - το οποίο ουσιαστικά «εκβιάζει» την πώληση των περιουσιακών στοιχείων του κράτους (ιδιωτικοποιήσεις), αρνούμενο να πληρώσει τις δόσεις που έχει υποσχεθεί, εάν δεν συμμορφώνεται με τις απολυταρχικές εντολές του η εκάστοτε κυβέρνηση.
Το κενό αυτό τώρα, την μη ύπαρξη πτωχευτικού Δικαίου δηλαδή για τα κράτη, προγραμματίζει να καλύψει η ΕΕ - μετά από απαίτηση της Γερμανίας, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες του EFSM (περί το 2013). Ειδικά όσον αφορά τιςιδιωτικοποιήσεις, οφείλουμε να διαχωρίζουμε τις κοινωφελείς εταιρείες (δεν επιτρέπεται η πώληση τους), τις στρατηγικές, τις ζημιογόνες και τις κερδοφόρες (η πώληση των τελευταίων μειώνει τα χρέη αλλά αυξάνει τα ελλείμματα, τα οποία εκβάλλουν αργότερα στα χρέη – οπότε είναι δώρο άδωρο).    
Η επόμενη ερώτηση είναι συνήθως εάν η Ελλάδα έχει ήδη χρεοκοπήσει, αφού δεν θα μπορούσε να πληρώσει τα χρέη της χωρίς τη συνδρομή της Τρόικας – επίσης, εάν είναι σε καθεστώς επιλεκτικής χρεοκοπίας. Όσον αφορά το πρώτο, η χώρα μας φυσικά δεν έχει χρεοκοπήσει, αφού ο δανεισμός από το ΔΝΤ της Βραζιλίας, για παράδειγμα, δεν την οδήγησε τελικά στη χρεοκοπία (αν και οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ ότι, το δημόσιο χρέος της Βραζιλίας, όπως επίσης της Αργεντινής και τηςΟυρουγουάης την κρίσιμη εποχή, δεν υπερέβαινε το 60% του ΑΕΠ τους – έναντι 160% της Ελλάδας σήμερα).   
Εκτός αυτού, η Ελλάδα δεν ευρίσκεται ακόμη σε καθεστώς επιλεκτικής χρεοκοπίας – κάτι που θα μπορούσε σύντομα να συμβεί, εάν εφαρμοσθούν οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου (διαγραφή χρεών από τους ιδιώτες-επενδυτές, ύψους 21% κλπ.). Επίσης όχι σε καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας, αφού αυτό σημαίνει τη συμφωνία του κράτους με τους δανειστές του, αναφορικά με την επιμήκυνση των πληρωμών, τη διαγραφή μέρους των χρεών κλπ. – κάτι που θα μπορούσε επίσης να συμβεί, όταν και εάν εφαρμοσθούν οι αποφάσεις της ΕΕ.       
Σε σχέση τώρα με την πολυσυζητημένη «εκδίωξη» της χώρας μας από το Ευρώ, θα λέγαμε αρχικά ότι, δεν μπορεί κανένας να μας υποχρεώσει (με βάση την Ευρωπαϊκή συνθήκη) – ίσως όμως να μπορεί να μας «εκβιάσει», έτσι ώστε να το αποφασίσουμε μόνοι μας. Φυσικά η υποτίμηση που θα ακολουθούσε, αφενός μεν θα εκσφενδόνιζε το εξωτερικό χρέος μας στα ύψη (δημόσιο και ιδιωτικό), αφετέρου θα οδηγούσε τις τράπεζες, καθώς επίσης τις επιχειρήσεις (όλους εμάς επομένως) στην απόλυτη καταστροφή (υποθετικό σενάριο χρεοκοπίας).
Σχετικά τώρα με την άνοδο της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας, λόγω της υποτίμησης εάν η χώρα υιοθετούσε τη δραχμή(ένα σενάριο που επικαλούνται αρκετοί), θεωρούμε ότι μάλλον αποτελεί μία σκόπιμη πλάνη. Η «εσωτερική υποτίμηση», η οποία επιδιώκεται σήμερα (μείωση των μισθών κλπ.), έχει ουσιαστικά τον ίδιο ακριβώς στόχο και σκοπό. Μοναδική ίσως διαφορά είναι το ότι, δεν γίνεται συνήθως αποδεκτή από τους εργαζομένους – τους οποίους «κοροϊδεύει» κανείς ευκολότερα, με τη βοήθεια της πληθωριστικής υποτίμησης (μείωση της αγοραστικής αξίας των μισθών κ.α.). 
Ολοκληρώνοντας, για τον υπόλοιπο πλανήτη, τόσο η ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας, όσο και η έξοδος της από την Ευρωζώνη σήμερα (μετά το 2013 θα αλλάξουν οι συνθήκες), θα είχε απίστευτα καταστροφικά αποτελέσματα – μεταξύ άλλων τη διάλυση της Ευρωζώνης, εκτεταμένες χρεοκοπίες κρατών και τραπεζών, μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ λόγω τεράστιας ύφεσης (υπολογίζεται στο -15%), μαζική κατάρρευση νομισμάτων και χρηματιστηρίων (ενδεχομένως του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος), κοινωνικές εξεγέρσεις διεθνώς, επαναστάσεις, πολέμους κλπ.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια, επειδή η πτώχευση της δεν εξαρτάται πλέον από την ίδιαη Ελλάδα μπορεί να χρεοκοπήσει σε μία ώρα, σε μία ημέρα, σε μήνες ή και σε χρόνια – όταν το επιτρέψουν οι διεθνείς συγκυρίες, οι αγορές ή οι σχεδιασμοί των «εταίρων» της, ενώ δεν υπάρχει τίποτα πιο βασανιστικό για τον άνθρωπο, από την αναμονή του «μοιραίου».    
Δυστυχώς για όλους μας, η Ελλάδα κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να χρεοκοπήσει, παρά το ότι έχει υψηλότερα περιουσιακά στοιχεία από το δημόσιο χρέος της - ενώ ο συνολικός δανεισμός της, δημόσιος και ιδιωτικός, ήταν μέχρι πρόσφατα χαμηλότερος ακόμη και από τη Γερμανία (άρθρο: Τα παιδιά του Σικάγου). Σε παραλληλισμό με μία επιχείρηση λοιπόν, η οποία πτωχεύει παρά το ότι διαθέτει ένα μεγάλο αριθμό ακινήτων, τα οποία όμως δεν είναι νοικιασμένα, η χώρα μας οδηγείται στην καταστροφή λόγω της διαχρονικής ανικανότητας των «διαχειριστών» της να εκμεταλλευθούν τη δημόσια περιουσία της – «άψυχη» και έμψυχη.    
Η ΑΝΑΓΚΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ
Με βάση όλα όσα συμβαίνουν σήμερα διεθνώς, θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι, εν αγνοία μας έχει απαγορευθεί στην Ελλάδα να χρεοκοπήσει – παρά το ότι, κατά πολλούς, μόνο έτσι θα έλυνε τα χρόνια προβλήματα της οικονομίας της. Για παράδειγμα, όταν
(α)  μία επιχείρηση λειτουργεί με ζημία (στην περίπτωση μίας χώρας, όταν οι δαπάνες του προϋπολογισμού είναι μεγαλύτερες από τα έσοδα),
(β)  αγοράζει περισσότερα από όσα πουλάει (στην περίπτωση τους κράτους, έλλειμμα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών ύψους 14% του ΑΕΠ),
(γ)  όσο και να περιορίσει το προσωπικό της ή/και να μειώσει τους μισθούς, δεν επιστρέφει στην κερδοφορία(απολύσεις ΔΥ),
(δ)  οι τόκοι για τα δάνεια της πλησιάζουν το 40% των ετησίων εσόδων της, ενώ οι δόσεις των δανείων είναι αδύνατον ποτέ να πληρωθούν,
θα ήταν εντελώς ανεύθυνο να συνεχίσει να λειτουργεί – αφού έτσι θα κατάστρεφε όλο και περισσότερες τράπεζες ή προμηθευτές της.
Επομένως, ο διαχειριστής της θα έπρεπε αμέσως να δηλώσει πτώχευση – έτσι ώστε αφενός μεν να πάψει να χρεώνει τους πιστωτές της ζημιογόνας εταιρείας του, αφετέρου να προστατέψει την επιχείρηση από τους δανειστές της, υπαγόμενος στο άρθρο 99 του πτωχευτικού κώδικα.
Δηλαδή, ο διαχειριστής θα ήταν υποχρεωμένος να ζητήσει τη διαγραφή μέρους των χρεών της εταιρείας του από τους δανειστές της, την επιμήκυνση των δόσεων και χαμηλά επιτόκια – μήπως έτσι καταφέρει και διασώσει κάποιο μέρος της επιχείρησης, με στόχο να μη χάσουν τις δουλειές τους οι εργαζόμενοι (ούτε τις επενδύσεις τους οι μέτοχοι της). Διαφορετικά, εάν δεν δήλωνε χρεοκοπία, θα ήταν υπεύθυνος απέναντι στο νόμο - αφού δεν επιτρέπεται να λειτουργεί μία εταιρεία υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις.     
Η ΕΛΛΑΔΑ
Επιστρέφοντας στη χώρα μας, είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι, δεν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει με τα πολυποίκιλα προβλήματα της (το 2009 θα μπορούσε σχετικά εύκολα – ενδεχομένως και το 2010),
(α)  εάν δεν μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού (στο 1,5% - όσα πληρώνουν οι Ελληνικές τράπεζες στην ΕΚΤ),
(β)  εάν δεν επιμηκυνθεί ο χρόνος αποπληρωμής των οφειλών της, τουλάχιστον στα 40 έτη - όπως πέτυχε η Γερμανία το 1953, μαζί με τη διαγραφή μεγάλου μέρους των χρεών της (η Γερμανία απαίτησε επίσης να μην είναι οι δόσεις για τα υπόλοιπα υψηλότερες από το 4% των εξαγωγών της - οπότε οι δανειστές της τη βοήθησαν να αυξήσει τις εξαγωγές, για να πληρωθούν γρηγορότερα)
(γ)  εάν δεν γίνουν παραγωγικές επενδύσεις από τις χώρες του ευρωπαϊκού Βορά, έτσι ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα του αρνητικού ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, καθώς επίσης
(δ)  εάν η κυβέρνηση δεν καταφέρει τελικά να ελέγξει τις δαπάνες, παράγοντας πρωτογενή πλεονάσματα στον προϋπολογισμό (κέρδη προ τόκων και δόσεων).  
Παράλληλα φυσικά θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σωστό επιχειρηματικό πλαίσιο (φορολογικό κλπ.), το οποίο να εξασφαλίζει την ανάπτυξη, να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην πολιτική, να καταπολεμηθεί η διαφθορά των ιθυνόντων κλπ.
Εάν όμως δεν συμβούν όλα αυτά, καθώς επίσης εάν συνεχίσει να ακολουθείται η καταστροφική πολιτική λιτότητας, παράλληλα με τη λεηλασία κράτους και Πολιτών, κατά τις μεθόδους των συνδίκων του διαβόλου, η Ελλάδα δεν θα έχει μέλλον.
Είναι δυνατόν όμως να μην το γνωρίζουν οι δανειστές μας; Υπάρχει έστω και μία πιθανότητα να μην το έχει συνειδητοποιήσει η Γερμανία ή το ΔΝΤ; Τι ακριβώς επιδιώκουν, επιμένοντας στο ίδιο λανθασμένο «μονοπάτι»;
Κατά την άποψη μας, η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι απλούστατη – ενώ θυμίζουν σήμερα το «γόρδιο δεσμό», όπως κάποτε την τοποθέτηση του Δούρειου Ίππου μέσα στο κάστρο της Ευρωζώνης.
Ειδικότερα, επειδή η Τρόικα φαίνεται πως απέτυχε να «τιθασεύσει» την «κομματικοκεντρική» Πολιτική μας, όπως έχουμε αποτύχει όλοι εμείς οι Πολίτες τόσα χρόνια, αποφάσισε να μεταφέρει τις ευθύνες ξανά σε εμάς – εξαναγκάζοντας μας όμως αυτή τη φορά να δράσουμε.
Δηλαδή, οδήγησε τη χώρα στο μονόδρομο της «εσωτερικής χρεοκοπίας» (στάση πληρωμών εντός συνόρων) - όπου η Ελλάδα
(α)  θα διατηρηθεί στην Ευρωζώνη, έτσι ώστε να μην δημιουργήσει πρόβλημα στο ευρώ,
(β)  θα ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί χωρίς να χρεοκοπεί, έτσι ώστε να μην δημιουργήσει πρόβλημα στον πλανήτη, αλλά
(γ)  θα υφίσταται όλα τα «δεινά» της χρεοκοπίας (φυσικά είναι πιθανόν η εκτίμηση μας να είναι εντελώς εσφαλμένη – πόσο μάλλον αφού δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συζητείται από την κυβέρνηση).
Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με έναν σχετικά εύκολο τρόπο: η Τρόικα θα πληρώνει μόνο τους ξένους δανειστές μας, τουλάχιστον μέχρι το 2013 (όπου θα έχει εξουδετερωθεί η Ελληνική βόμβα), θα μετατρέπει τα νέα δάνεια της σε ενυπόθηκα, ενώ παράλληλα θα διατηρεί προστατευμένες τις Ελληνικές τράπεζες, σε συνδυασμό με κάποιες άλλες ενέργειες.
Η κυβέρνηση λοιπόν θα είναι υποχρεωμένη να καλύπτει τις λοιπές ανάγκες της (ελλείμματα κλπ. ύψους περί τα 2 δις € μηνιαία) μόνη της - μη έχοντας τη δυνατότητα να τις χρηματοδοτήσει με νέα δάνεια. Επομένως, θα είναι αναγκασμένη να παράγει πρωτογενή πλεονάσματα από αμέσως ή να μην πληρώνει τις υποχρεώσεις της στο εσωτερικό (μισθούς, συντάξεις κλπ.).
Πιθανολογούμε λοιπόν ότι, ακριβώς για το λόγο αυτό ο πρωθυπουργός διέκοψε το ταξίδι του και υιοθετήθηκαν σε συνθήκες πανικού οι νέοι φόροι – παράλληλα με τις μειώσεις των δαπανών που ανακοινώνονται (απολύσεις ΔΥ κλπ.). Πλέον, χωρίς το φόβο του πολιτικού κόστους, αφού δεν υπάρχει καμία απολύτως εναλλακτική επιλογή για την κυβέρνηση.
Μοναδικό, μεγάλο ίσως μειονέκτημα του ενδεχόμενου σχεδίου εσωτερικής χρεοκοπίας της Ελλάδας, είναι η αντίδραση των Πολιτών – όπου ελπίζουμε να μην αναγκασθεί ακόμη μία φορά η Ελλάδα, να γίνει το πειραματόζωο του πλανήτη.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ίσως εδώ πρέπει να αναφέρουμε πώς ακριβώς λειτουργούν οι Η.Π.Α., αφού όλο και περισσότερες Πολιτείες της οδηγούνται στη στάση πληρωμών – χωρίς όμως να αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για την υπερδύναμη, ή για τον υπόλοιπο πλανήτη, όπως η Ελλάδα. Στις Η.Π.Α. υπάρχουν τρία σημαντικά στοιχεία, τα οποία δεν υφίστανται στην Ευρώπη:
(α)  Κεντρικό κρατικό σύστημα αναδιανομής, όπως αυτό για τις νόμιμες συντάξεις (social security) ή για την ιατρική περίθαλψη – οπότε αποφεύγονται οι κοινωνικές αναταραχές, οι οποίες οφείλονται κυρίως στην έλλειψη (απώλεια) των δύο παραπάνω κοινωνικών παροχών.  
(β)  Ομόλογα του ομοσπονδιακού κράτους, τα οποία χρησιμοποιούνται από τις τράπεζες σαν εγγυήσεις. Για παράδειγμα, μία Πολιτεία των Η.Π.Α. μπορεί να χρεοκοπήσει, αλλά οι τράπεζες της δεν σταματούν να λειτουργούν – δεν πτωχεύουν δηλαδή.
(γ)  Οι επί μέρους Πολιτείες είναι υποχρεωμένες να εξοφλούν, πριν από οτιδήποτε άλλο, τα ληξιπρόθεσμα δάνεια τους - από τα φορολογικά τους έσοδα. Δηλαδή, πρώτα πληρώνουν τους δανειστές τους και μετά τους δημοσίους υπαλλήλους τους ή άλλου είδους έξοδα – οπότε έχουν την εμπιστοσύνη των «αγορών».
Στα πλαίσια αυτά και χωρίς να επεκταθεί κανείς σε λεπτομέρειες, δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί το εξής: Μήπως οι μελλοντικές Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης σχεδιάζεται πλέον να ακολουθήσουν αυτόν ακριβώς το δρόμο των Η.Π.Α., πειραματιζόμενες εν πρώτοις με την πάμπλουτη, πολλαπλά προικισμένη, αλλά ανυπότακτη και μαχητική Ελλάδα;
Υστερόγραφο: Επειδή είχαμε αρκετές ερωτήσεις στο θέμα της λειτουργίας των Πολιτειών στις Η.Π.Α., σε συνδυασμό με τις τράπεζες, αυτό που εννοούμε είναι το ότι, η Ευρωζώνη θα επιλέξει πιθανότατα (είναι ουσιαστικά η πρόταση του ΔΝΤ) την ενίσχυση (ανακεφαλαιοποίηση) των τραπεζών, αντί την αύξηση των κεφαλαίων του EFSM (χωρίς να έχει αποφασισθεί η δημοσιονομική ένωση).
Η αιτία είναι το ότι, ο μηχανισμός στήριξης θα έπρεπε να διαθέτει πάνω από 2 τρις €, εάν τυχόν κινδύνευε η Ιταλία (ήδη υποτιμήθηκε) και η Ισπανία. Αντίθετα, η κεφαλαιακή ενδυνάμωση των τραπεζών θα απαιτούσε πολύ λιγότερα χρήματα -ενώ θα διευκόλυνε παράλληλα τη διαγραφή χρεών σε χώρες που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν με το δανεισμό τους, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα, χωρίς να χρεοκοπήσουν οι τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Αθήνα, 20. Σεπτεμβρίου 2011