Ε.Ε.: Οι Γερμανοί και οι άλλοι

Μην ψαρώνεις με τον τίτλο, δεν πρόκειται να μιλήσουμε για πολιτικά. Εδώ μιλάμε μόνο για ξενέρωτα οικονομικά. Και στην τελική, για ποιά πολιτική στην Ε.Ε. θες να μιλήσουμε, όταν βλέπεις τους «ηγέτες» της, το βοναπαρτίδιο και das Μέρκελ, να παίζουν κουκουναροπόλεμο (γιατί ο πετροπόλεμος πονάει, μην σκίσουμε και κανά καλσόν) με τους οίκους αξιολόγησης και, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, να τις τρώνε; Ούτε πρόκειται να αρχίσουμε το ακατάσχετο, χωρίς επιχειρήματα, θάψιμο των γερμανών, επειδή έτσι πρέπει ή επειδή έτσι είναι το trend και έχουμε βρεί κάποιους να δαιμονοποιήσουμε για όλα μας τα δεινά.

Επίσης, δεν πρόκειται να αρχίσουμε την πάρλα για δημόσιο χρέος, έλλειμα, ΔΝΤ και τραπεζικό σύστημα. Ας υποθέσουμε ότι ζούμε σε έναν ιδεατό κόσμο, όπου οι καλοί, με βαθύτατη κοινωνική συνείδηση, τραπεζίτες παίρνουν πρωτοβουλία και αποφασίζουν να σβήσουν όλα τα χρέη, έτσι, επειδή είμαστε και γαμώ τα παιδιά, επειδή δεν αντέχουν άλλο, αυτήν την κοινωνική αδικία. Έστω ότι όλοι ξεκινάμε από το μηδέν και κανείς δεν χρωστάει σε κανέναν. Νομίζεις ότι αυτομάτως λύθηκαν όλα μας τα προβλήματα; Κούνια που σε κούναγε. Θες σε 10, θες σε 50 χρόνια, κάποια στιγμή, πάλι εδώ θα είμαστε.

Εντός ευρωπαϊκής ένωσης υπάρχουν σοβαρά δομικά προβλήματα και ένα εξ αυτών, η ανυπαρξία λύσης σχετικά με την χαοτική διαφορά ανταγωνιστικότητας. Χωρίς κοινές δημοσιονομικές πολιτικές και χωρίς αναδιανομές φόρων, το πρόβλημα αυτό είναι ανεξέλεγκτο. Και φυσικά δεν χρειάζεται να σου πώ ποια χώρα προχωράει μπροστά στον ανταγωνισμό, αλλά ίσως χρειάζεται να σου πώ ποιές προσπαθούν (ανεπιτυχώς) να ακολουθήσουν. Όλες οι υπόλοιπες. Με εξαίρεση την ολλανδία, η οποία, με αγκομαχητά, ακολουθεί σερνάμενη την μεγάλη αδελφή γερμανία, όλοι οι υπόλοιποι είμαστε σαν φιατάκια μέσα σε πίστα F1. Και όλα αυτά «γράφονται» στο κοινό νόμισμα. Δεν χρειάζεται καμιά σπουδαία γνώση για να καταλάβεις ό,τι είναι χοντρανωμαλία ένα νόμισμα να αντιπροσωπεύει και την γερμανία και την ελλάδα, ή όποια άλλη χώρα, ταυτόχρονα.

Δηλαδή, τι παίζει με αυτήν την ανταγωνιστικότητα; Μην βιάζεσαι, ας το πάρουμε από την αρχή. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να μετράς τις διαφορές μεταξύ ανταγωνιστικοτήτων είναι η συναλλαγματική ισοτιμία. Τι κι αν έχουμε όλοι ένα κοινό νόμισμα (τρομάρα μας); Μπορεί να μην υπάρχει ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία, αλλά υπάρχει η πραγματική, δηλαδή, εις την μπακαλιστικήν, πόσα μπορείς να αγοράσεις με ένα ευρώ στην γερμανία και πόσα στην σλοβενία (έτσι, για αλλαγή). Στην ουσία συγκρίνεις τιμές, απλά οι οικονομολόγοι έχουν βρεί μερικούς τέτοιους όρους για να σε κάνουν να μην καταλαβαίνεις τίποτα και να το παίζουν επιστήμονες (μη χέσω). Φυσικά, δεν συγκρίνεις πόσο πωλείται ένα fiat (κολληματάκι της ημέρας) στην ιταλία και πόσο στην γερμανία, αλλά συγκρίνεις τιμή fiat, με τιμή αντίστοιχου γερμανικού αυτοκινήτου.

Πάμε σε παρένθεση. Ξέχνα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Τα δύο μεγαλύτερα θέματα που έχει μια βιομηχανία, εργοστάσιο, βιοτεχνία κλπ είναι α) πόσα θα σκάσει σε τράπεζα για τόκους από δάνειο-επένδυση και β) πόσα θα σκάσει σε μισθούς. Το επιτόκιο για το δάνειο (μην μπερδεύεσαι με το επιτόκιο των ομολόγων κλπ, υπάρχουν καμιά δεκαριά από δάφτα) καθορίζεται από την ευρωπαïκή κεντρική τράπεζα, ίδιο για όλους (μούφα, άλλα λέμε τώρα) οπότε τι στην ιταλία, τι στην γερμανία, είσαι μία ή άλλη. Άρα την διαφορά, σε σχέση με τις τιμές που βάζει κάθε εργοστάσιο, την κάνουν οι μισθοί. Μην μου αρχίσεις τώρα κουβέντες περί υπεραξίας. Αυτά είναι στυγνή προπαγάνδα, του αλητήριου του Μάρξ. Στον «λατρεμένο» μας καπιταλισμό, δεν υπάρχουν τέτοια φαινόμενα.

Επιστροφή στον «πραγματικό» κόσμο τώρα. Ένα fiat κοστίζει πιο φτηνά, ας πούμε, από ένα volkswagen. Οι μισθοί στην ιταλία, επίσης, είναι πιο χαμηλοί απ’ό,τι στην γερμανία. Θα μου πεις, βάσει των πιο πάνω, ότι η ιταλία είναι πιο ανταγωνιστική. Σιγά, να μην... Για κάθε fiat που πουλάει η ιταλία, η γερμανία πουλάει 10 volkswagen, πολύ χοντρικά. Αν υπολογίσεις το κόστος κάθε αυτοκινήτου ανα εργάτη, η γερμανία παράγει τσάμπα και η ιταλία πανάκριβα (κάτι λέγαμε για υπεραξία πριν, ε;). Όλα καλώς, μέχρι εδώ. Το θέμα είναι γιατί οι τιμές ή οι μισθοί στην γερμανία δεν παίρνουν την ανιούσα, με τέτοια ζήτηση;

Κάθε χρόνο, μαζεύονται η κυβέρνηση και οι αντίστιχοι ΣΕΒ και ΓΣΕΕ της γερμανίας και αποφασίζουν από κοινού την οικονομική πολιτική της χώρας (αυτά, μόνο στην γερμανία). Και η θέση της γερμανικής ΓΣΕΕ είναι να κρατά τους μισθούς σταθερούς, άσχετα αν οι βιομηχανίες παρουσιάζουν, κατ’όπιν, υπερκέρδη (μην φωνάζεις, πάρε κάτι μαλάκες. Κάτσε να το συζητήσουμε λίγο). Προφανώς δεν το διαλέγουν αυτό, ούτε από αφέλεια, ούτε από αδιαφορία. Ξέρουν ότι έτσι κρατούν τις δουλειές τους, και ενδεχομένως, ανοίγουν και καινούργιες, ενώ ταυτόχρονα την βγάζουν στην φτήνια. Αυτό βέβαια που δεν τους ενδιαφέρει, είναι πως όλα αυτά συμβαίνουν εις βάρος των λοιπών εργατών της Ε.Ε., αλλά ποιος τους γαμεί κι αυτούς;

Πέρα από τα εμφανή, όμως, υπάρχει και μια άλλη, λιγότερο σαφή, πλευρά. Οι γερμανοί, κοντά στο ’28, είχαν περάσει μια εξαίσια φάση υπερ-υπερ-υπερ-πληθωρισμού. Για να πάρεις γεύση, σκέψου ότι την πρώτη του χρόνου πήγαινες σε ένα μπαρ για ποτό και πλήρωνες ένα μάρκο. Στις 31/12 του ίδιου χρόνου, στο ίδιο μπαρ και για το ίδιο ποτό πλήρωνες 28.000.000 μάρκα. Οι άνθρωποι είχαν ξεχάσει τι σημαίνει πορτοφόλι και κυκλοφορούσαν με τα λεφτά τους σε καροτσάκι λαϊκής (ανέκδοτο εποχής, οι κλέφτες βουτάνε τα καροτσάκια και παρατάνε τα λεφτά). Οι συνθήκες αυτές, οδήγησαν στον εθνικισμό, ο οποίος πήρε μορφή εθνοσοσιαλισμού και το υπόλοιπο στόρυ το ξέρεις. Όπως καταλαβαίνεις, μιλάμε για άσχημο αποτύπωμα στην συλλογική μνήμη και πολλά ψυχολογικά-νευρώσεις, οπότε ούτε λόγος για αυξήσεις μισθών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πληθωρισμό.

Οκ, φτάνει. Ας σταματήσει κάποιος αυτό το δακρύβρεχτο βιολί, στο βάθος, που μας ξύρίζει τα τύμπανα, κλαψομούνικα. Οι τύποι δεν θέλουν ούτε να πάνε σε ψυχολόγο, ούτε οι εταιρείες να χάσουν ελάχιστα από τα υπερ-κέρδη τους, ούτε οι εργάτες να δώσουν, έστω μια μικρή, αύξηση στον εαυτό τους. Και προπάντων, δεν σκέφτονται ότι δεν είναι καν μόνοι τους, σε αυτό το νομισματικό πανηγυράκι. Μια χαρά βολεύονται με ανταγωνιστικά προϊόντα και φτηνό (με βάση τα δεδομένα τους) νόμισμα, για να τρελαίνονται στις εξαγωγές. Ε, αφού είναι έτσι, ας κάτσουν να τα ακουμπήσουν στους έλληνες, στους πορτογάλους, στους ιρλανδούς και όποιους άλλους ακολουθήσουν. Σιγά μην τους λυπηθώ...

...βέβαια, το αν όντως μας τα ακουμπάνε, το βλέπεις και μόνος σου...

PS/1. Αν δυσκολεύεσαι να δεις την σχέση ανταγωνιστικότητας-δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, σκέψου δύο χώρες, την Βγάζω τα ΣούπερΓουάου Προϊόντα και την Μπακατέλα. Οι κάτοικοι της Μπακατέλας θέλουν να αγοράζουν τα προϊόντα της ΣούπερΓουάου αλλά όχι το αντίστροφο. Κάποιος, όμως, πρέπει να πληρώσει για αυτά. Σωστά;

PS/2. Τα νούμερα με τα αυτοκίνητα είναι τυχαία, απλά για να σου δώσω μια εικόνα. Τα νούμερα για τα ποτά, όμως, καθόλου (πηγή: Macroeconomics, Krugman).

PS/3. Όσο θα έπρεπε να κουλάρουν σε ανταγωνιστικότητα οι Γερμανοί, άλλο τόσο θα έπρεπε να τα δώσουν όλα, οι υπόλοιποι, προς χάριν της ισορροπίας μέσα στην Ε.Ε. Το δανειάκι, επίσης, προς ελλάδα, ιρλανδία, πορτογαλία, θα μπορούσε να είχε, ως ένα βαθμό, την μορφή αποζημίωσης, αλλά πιο εύκολα αδυνατίζει ο κυρ-Θόδωρας, ο ταβερνιάρης, ο αντιπρόεδρός μας, παρά συμβαίνει κάτι τέτοιο.

PS/4. Τελικά, ψιλοθαψιματάκι κατέληξε το κείμενο, αλλά, ε... ξέρεις τώρα. Περίμενες κάτι άλλο;