Τελικά, τι σκατά είναι αυτό το μεσοπρόθεσμο;

Τον τελευταίο χρόνο όλοι μας έχουμε υποστεί ένα βομβαρδισμό οικονομικών όρων που φαίνεται να μας αφορούν, είτε άμεσα, είτε έμμεσα. CDS, swaps, spreads, ομόλογα, ανταγωνιστηκότητα και τα συναφή, ενώ παράλληλα όλοι έχουμε πάρει μια γεύση από ελληνική οικονομία (χρέος, δημοσιονομικό έλλειμα, αναποτελεσματικό δημόσιο κλπ.). Και ξαφνικά όλοι έχουμε γίνει ειδήμονες! Από εκεί που η κυρα-Μαρία από την πολυκατοικία μου, νόμιζε ότι οικονομικά είναι κάτι χρωματιστές σελίδες στο μέσο της εφημερίδας, τις προάλες μου έκανε ανάλυση του μεσοπροθέσμου, του μνημονίου και της ελληνικής οικονομικής πολιτικής από το ’81 και μετά, μέσα στο διάστημα που χρειάζεται το ασανσέρ για να κατέβει 3 ορόφους! Και το πόρισμα, φυσικά, ήταν Κλέφτες, Κλέφτες. Για άλλους έχει δίκιο, για άλλους όχι. Το θέμα δεν είναι να πάρεις απλά θέση, αλλά να ξέρεις και γιατί την πήρες.

Πέραν ελαχίστων, που είτε εκ πεποιθήσεως, είτε λόγω μέλλοντικών επενδυτικών ευκαιριών, βρίσκουν τις σημερινές εξελίξεις ως θετικές, οι υπόλοιποι ζούμε μια σουρεάλα, έναν κλαυσίγελο. Ο καθένας, εννοείται, για τους δικούς του λόγους, τους οποίους δεν με ενδιαφέρει να καλύψω εδώ. Από την άλλη, στο εξωτερικό οι 3 στους 4 μας θεωρούν σαν ένα μάτσο κακομαθημένα, που δεν θέλουν να αλλάξουν τον βολικό τρόπο ζωής τους ή δεν θέλουν να δεχτούν ότι έχουν ένα τρόπο ζωής που δεν τους αξίζει, βάσει του πόσο αποδίδουν. Και όλοι λένε ότι το μεσοπρόθεσμο είναι για το «καλό» μας. Ο αντιπρόεδρος του ΔΝΤ, δήλωνε ότι με το μεσοπρόθεσμο η ελλάδα (σιγά μην το γράψω και με κεφαλαία) θα λύσει το πρόβλημα χρέους και ανταγωνιστηκότητας. Μήπως έχουν δίκιο; Μήπως σε βάθος χρόνου θα κερδίσουμε από όλη αυτή την μαλακία; Τι σκατά είναι αυτό το μεσοπρόθεσμο και που αποσκοπεί;

Ας δούμε λίγο σε μακροοικονομικό επίπεδο τι συμβαίνει ή μάλλον τι θα συμβεί. (Βικιπαίδεια: Η Μακροικονομική είναι ο παλαιότερος κλάδος ίσως των οικονομικών, που ασχολείται με τα συνολικά μεγέθη της οικονομίας, σε αντιδιαστολή με τα ατομικά με τα οποία ασχολείται η μικροοικονομική). Επειδή το μεσοπρόθεσμο έχει δημιουργηθεί με βάση τα νεοκλασσικά οικονομικά (οικονομική σχολή με την οποία την βρίσκουν οι νεοφιλελεύθεροι), αυτό ακριβώς το σκεπτικό θα ακολουθήσουμε εδώ. Στο μυαλό ενός νεοφιλελεύθερου.

Το μεσοπρόθεσμο αποσκοπεί στο να λύσει τρία προβλήματα στην ελληνική οικονομία, το ένα άμεσο και τα λοιπά δύο, έμμεσα. Το άμεσο πρόβλημα, είναι αυτό που φαντάζεσαι και σε πρήζουν 24/7, το δημόσιο χρέος. Δεν πρόκειται να ασχοληθώ με το γιατί δημιουργήθηκε. Εδώ μιλάμε για το μεσοπρόθεσμο, μόνο. Και είναι πρόβλημα, το χρέος, όχι μόνο λόγω του μεγέθους του (346 δις.), αλλά κυρίως για τον ρυθμό με τον οποίο συσσωρεύεται, αλλά και για την αδυναμία αποπληρωμής του.

Το τελευταίο δεν χρειάζεται και πολύ εξήγηση. Από τη στιγμή που ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ μιας χώρας παίρνει την κατρακύλα, τα υπόλοιπα είναι αυτονόητα. Όσον αφορα το πως συσσωρεύεται το χρέος, ας δούμε μερικά βασικά σημεία όσο πιο απλά γίνεται. Το κράτος έχει έσοδα και έξοδα. Τα έσοδά του είναι οι φόροι και τα έξοδά του οι δημόσιες δαπάνες. Στα νεοκλασσικά μοντέλα δεν περιλαμβάνονται (κακώς), ούτε οι ΔΕΚΟ, ούτε οι δημόσιες επενδύσεις, οπότε ας τα αφήσουμε στην άκρη. Όταν οι δαπάνες ξεπερνούν τους φόρους, τότε το κράτος έχει έλλειμα και αναγκάζεται να δανειστεί για να το καλύψει (μην σε νοιάζει από που και πως, για άλλο πράγμα μιλάμε). Όταν αυτο συμβαίνει συνεχώς, κάποια στιγμή τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο και χρειάζεται δημοσιονομική προσαρμογή. Δηλαδή αύξηση των φόρων και μείωση των δαπανών. Το μεσοπρόθεσμο, φροντίζει για αυτή την αναπροσαρμογή. Το αν οι φόροι είναι δίκαιοι το κρίνει ο καθένας μόνος του. Το αν πρέπει να μειωθεί τόσο δραματικά το δημόσιο είναι επίσης μεγάλη κουβέντα, τόσο ιδεολογικά, όσο και πρακτικά (στ’αρχίδια μου ο ΟΠΑΠ, ας τον πουλήσουμε, από την άλλη όμως φέρνει τρελά έσοδα στο δημόσιο). Για να αρχίσει το χρέος να μειώνεται (με τον ρυθμό του ΑΕΠ να είναι αρνητικός) πρέπει να αρχίσουμε να βγάζουμε πλεονάσματα (λέμε και καμια μαλακία, να περνάει η ώρα ευχάριστα). Επειδή όμως για αυτά τα δάνεια που έχουμε πάρει, πρέπει να δίνουμε και έναν τόκο, δεν αρκεί απλά ένα πλεόνασμα. Θα πρέπει να υπερκαλύψουμε και τους τόκους (ακατάβλητο). Οπότε, μεταξύ μας τώρα, όλοι το ξέρουμε, αλλά πάντα μεταξύ μας, με την δημοσιονομική προσαρμογή μην περιμένεις προκοπή.

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα, πολυ λιγότερο γνωστό, είναι η έλλειψη ρευστότητας. Η προσφορά χρήματος (το σύνολο των κερμάτων, χαρτονομισμάτων, επιταγών, καταθέσεων που κυκλοφορούν στην γύρα) δεν είναι αρκετή για να καλύψει την ζήτηση χρήματος (πόσα λεφτά χρειάζομαι για να καλύψω τις ανάγκες μου – από ψωμί, μέχρι βενζίνη για την suvάρα μου). Η ζήτηση χρήματος εξαρτάται, όπως είναι λογικό, από το διαθέσιμο εισόδημα του καθενός. Με τους φόρους-bonus-κανονάκι, θα μειωθεί το διαθέσιμο εισόδημα, άρα και η ζήτηση χρήματος, και αυτό θα συνεχίζεται μέχρι να εξισωθούν προσφορά και ζήτηση χρήματος. Έτσι θα επανέλθει ηρεμία, τουλάχιστον από αυτή την πλευρά, στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα (κοιμήσου ήσυχα, θα τις σώσουμε τις τράπεζές μας).

Το τρίτο πρόβλημα που, το πανμέγιστο σε σύλληψη, μεσοπρόθεσμο καλείται να φτιάξει, είναι της ανταγωνιστικότητας. Μην φανταστείς ότι μιλάμε για ποιοτικά χαρακτηριστικά, αλλά για το ποιός πουλάει πιο φτηνά. Η ανταγωνιστικότητα, ορίζεται (όσο πιο μπακαλίστικα γίνεται) ως η διαφορά πραγματικών μισθών και παραγωγικότητας. [Πραγματικοί μισθοί είναι οι ονομαστικοί μισθοί (αυτοί που παίρνουμε δηλαδή), αφού πρώτα έχουν αφαιρεθεί οι όποιες αυξήσεις, λόγω πληθωρισμού (μην γελάς ρε, στην Γερμανία οι μισθοί αυξάνονται, όσο ακριβώς και ο πληθωρισμός)]. Όσο πιο μεγάλη είναι αυτή η διαφορά. τόσο χειρότερο για την ανταγωνιστικότητα και το ανάποδο. Οι φόροι-δωράκι, που λέγαμε, θα μειώσουν τους πραγματικούς μισθούς και θα κάνουν αυτή την διαφορά μικρότερη. Έτσι μακροχρόνια (7-10 χρόνια) τα ελληνικά προϊόντα, θα γαμούν και θα δέρνουν.

Το θέμα είναι, μέχρι τότε τι γίνεται; Θα φυτοζωούμε; Πως θα την βγάζουμε με τα δωράκια του κάθε τροϊκανού και του κάθε Παπακ/νού; Ή μήπως περιμένετε πως ο συνταγματολόγος Μπένυ, θα καταστρώσει κάποιο άλλο βαθυστόχαστο πλάνο εξόδου από την κρίση; Σε κάτι τέτοιο ένας νεοκλασσικός (νεοφιλελεύθερος) θα απαντούσε, λέγοντας πως με την μείωση των μισθών, θα πέσουν και οι τιμές και θα είσαι μία ή άλλη. Και πραγματικά, σε έναν ιδεατό κόσμο, οι τιμές θα αναπροσαρμοζόντουσαν αυτομάτως, οπότε το βιοτικό επίπεδο θα παρέμενε ως είχε. Αυτά όμως, μόνο στον μαγικό κόσμο των νεοκλασσικών, όπου δεν υπάρχει τίποτε άλλο, πέρα από τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. [Σε άλλο επεισόδιο, θα δούμε γιατί αυτός ο νόμος είναι μια μεγάλη πατάτα]. Tο griechenland απ’την άλλη, θα μπορούσε να είναι, επίσης, γνωστό ως παράδεισος των καρτέλ. Τα τελευταία λειτουργούν τόσο οριζόντια, όσο και κάθετα. Γενικώς, από όσο είναι γνωστό, οι μόνες αγορές που λειτουργούν κανονικά στην ελλάδα, είναι αυτή των αυτοκινήτων και αυτή των ηλεκτρικών ειδών. Σε όλες τις υπόλοιπες, οι τιμές καθορίζονται βασει συμφωνιών μεταξύ των εταιρειών. Είτε μέσω απευθείας συνομιλιών, είτε με το «μάτι». Οι τιμές αναγκαστικά κάποια στιγμή θα πέσουν, αλλά αυτή η στιγμή μπορεί και να αργήσει δραματικά. Αυτομάτως, με ανελαστικές τιμές, όλη η νεοκλασσική θεωρία καταρρίπτεται (τα παλληκάρια αρνούνται να δεχτούν ότι υπάρχει κι αυτή η πλευρά της ζωής!). Αλλά εντάξει, ας κάνουμε λίγο τα στραβά μάτια, να δούμε πού αλλού μπορεί να μας βγάλει.

Άλλο βασικό σημείο, στο οποίο ποντάρουν πολύ οι νεοφιλελεύθεροι, είναι η απελευθέρωση κάποιων αγορών και κλειστών επαγγελμάτων. Ας υποθέσουμε, ό,τι οι κακοί φαρμακοποιοί και φορτηγατζήδες, μας έχουν όντως κάνει την ζωή δύσκολη και ότι για ένα μεγάλο μερίδιο της κακής οικονομικής κατάστασής μας, ευθύνονται οι ίδιοι. Επίσης, ας υποθέσουμε ότι τα λαμόγια συνδικαλιστές της ΔΕΗ και λοιπών ΔΕΚΟ τρώνε πόδι και οι εταιρείες ιδιωτικοποιούνται. Για να γίνει αυτό βέβαια, κάποιος πρέπει να τα ακουμπήσει και να αγοράσει αυτές τις εταιρείες. Να υπενθυμίσω ότι τα ελληνικά κεφάλαια σουλατσάρουν σε γνωστά τραπεζικά στέκια του εξωτερικού, ενώ τα ξένα κεφάλαια, στο άκουσμα greece, παίρνουν την παρακαμπτήριο. Αλλά επειδή όλο και κάποιο φιλετάκι (βλ. ΔΕΗ) θα γυαλίσει σε κάποιον τύπου ο-κόσμος-είναι-ένα-μεγάλο-καζίνο, ας θυμηθούν οι αποκρατικοποιητές μερικές ιστορίες τύπου Enron. Και όλα αυτά μέσα σε ένα περιβάλλον, στο οποίο το ΔΝΤ, μετά από 5 χρόνια λιτότητας, προβλέπει ότι το χρέος θα παραμείνει αμετάβλητο (τα είπαμε και πιο πάνω). Το μέλλον προβλέπεται όχι απλά λαμπρό, αλλά ένδοξο.

Αν προσθέσουμε και λίγη θεωρία ανάπτυξης, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Αυτή την στιγμή κάποιες δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων, ψάχνουν για εργασία εκτός ελλάδος. Οι περισσότεροι από αυτούς, αν όχι όλοι, έχουν μια σχετικά υψηλή εκπαίδευση. Προσπαθώντας να χωρέσω την θεωρία σε μια πρόταση (εκλαΐκευση της εκλαΐκευσης), για την ανάπτυξη μιας οικονομίας, πολύ σημαντικά είναι τα blueprints που παράγει μια χώρα (ναι αγγλικά, οκ, αλλά το πατέντες δεν ακούγεται τόσο εύστοχα), τα οποία με τη σειρά τους παράγονται από υψηλά εκπαιδευμένο προσωπικό. Το υπόλοιπο το πιάνεις, φαντάζομαι.

Αν τα βάλουμε τώρα όλα κάτω (ναι, επιτέλους τελειώνω), το μόνο πράγμα το οποίο αναμένεται να δουλέψει βάσει προγράμματος, είναι το νομισματικό μέρος (αυτό με την ισορροπία στην προσφορά και ζήτηση χρήματος). Και αυτό βέβαια, μόνο αν καταλάβουν ποτέ οι ελληνάρες, ότι δεν μπορούν να έχουν υπερβολικές απαιτήσεις για το ευ ζήν τους. Τα συμπεράσματα δικά σας. Να υπενθυμίσω ότι όλα αυτά με μια νεοφιλελεύθερη ματιά. Αν σας φαίνεται λειψό το κείμενο, ίσως είναι γιατί κάτι μου διέφυγε, ίσως είναι γιατί τέτοια είναι η φιλελεύθερη άποψη. [π.χ. τα εργασιακά ποτέ δεν ήταν το φόρτε των νεοκλασσικών – για όλα φταίνε τα εργατικά συνδικάτα που κρατούν του μισθούς ψηλά]. Αν το δούμε χρησιμοποιώντας, κεϋνσιανά μοντέλα, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Και φυσικά ούτε λόγος για μαρξιστές και αναρχομουτουαλιστές.

Φυσικά, όλα αυτά, όχι για να απενεχοποιήσω τους έλληνες, αλλά γιατί η βλακεία που παίζει στην πληροφόρηση και η κοροϊδία που τρώμε δεν παλεύονται. Θα μου πεις, έκατσες, παιδεύτηκες και έγραψες για κάτι, τόση ώρα, που ούτως ή άλλως, απ’έξω, απ’έξω, γνωρίζω; Κατ’αρχάς δεν παιδεύτηκα. Αντί να κοιτάω τον τοίχο και να τα λέω στον εαυτό μου, σαν ημίτρελος, έκατσα και τα έγραψα εδώ. Κατα δεύτερον, την επόμενη φορά που θα ακούσεις την ηλίθια έκφραση «οι οικονομολόγοι όμως λένε...», θα ξέρεις ότι αυτός που το λέει είναι μεγάλος παπάρας και άσχετος, άχρηστος και πολλά άλλα α-, θα ξέρεις το γιατί και θα μπορείς, με χαρακτηριστική άνεση, να κάνεις αυτό που θα έκανες ούτως ή άλλως, να σηκώσεις το μεσαίο σου δάχτυλο. Πάνω απ’όλα όμως, ο κύριος λόγος που σε πρήζω με ακατάσχετες παπαρολογίες, είναι για να ξορκίσω αυτόν τον δαίμονα, τα οικονομικά.